چکیده:
موضوع مقاله حاضر تبیین منازل مسیر کاروان امام حسین(ع) در کتاب الارشاد فی معرفه حجج الله علی العباد دانشمند بزرگ شیعه، محمدبن محمدبن نعمان ملقب به شیخ مفید (ف. 413 ق) است و هدف نویسنده بر آن بوده که با پژوهش در متون کهن تاریخی و جغرافیایی سده های پیشین و سود جستن از منابع جدید، سیمایی از جغرافیای تاریخی این مناطق ارائه دهد. چراکه تاکنون پژوهشگران و نویسندگان، تنها به بیان توضیحی کوتاه و مختصر دربارهٔ این جایگاه ها، و آن هم در پانوشت کتاب ها، بسنده کرده اند. این پژوهش از منظری دیگر به رخداد مهم سال 61 هجری یعنی قیام و شهادت امام حسین(ع) و یاران می نگرد و می تواند در بازشناسی وقایع عاشورا در مسیر کاروان حسینی به پژوهش گران یاری نماید.
گرچه تعدادی از این منازل همچون گذشته، شهر یا روستایی با اهمیت و پر رونق محسوب می شوند اما برخی از آن ها با گذر زمان، از نقشه جغرافیایی حذف شده اند.
خلاصه ماشینی:
"با عنایت و توجه به جایگاه شیخ مفید(ره) و تألیفات ارزندهٔ وی، پژوهش حاضر در پاسخ به این پرسش است که شیخ مفید(ره) در کتاب ارشاد در مسیر کاروان حسینی، از مدینه تا کربلا و سپس حرکت اسیران به همراه سرهای مبارک شهیدان، تا شهر دمشق، از چه منازلی یاد کرده و جغرافیای تاریخی آنها چگونه است؟ گاه مطالعهٔ آثار تاریخی، حس کنجکاوی را بر میانگیزد و خوانندهٔ علاقهمند را وا میدارد که دربارهٔ مکانهای یاد شده در متون، شناخت بیشتری پیدا کند.
نامهای دیگر مکه خداوند متعال در قرآن کریم این شهر را با نامهای امالقری، البلدالامین و البلد یاد کردهاست (یاقوت حموی، بیتا: 5/182) در سایر متون، نامهای دیگری هم ذکر شده است: القریة، قریةالنمل، الحاطمه، الوادی، الحرم، العرش، برة، صلاح، قطام، طیبة، معاد، ام الرحم و ...
( احسنالتقاسیم،1361، ج1: 1360) منزلگاه در بادی امر زرود نامیده میشد و چون خزیمةبن خازم در آنجا برکهها و آبروهایی برای آب چاه ایجاد کرد و بهوسیلهٔ شتران از آنها آب میکشید، به این نام خوانده شده است (ابن رسته، 1365: 205؛ قدامة بنجعفر،1370: 10).
zou-Hosm ozaib - ol - hejanat اسلحهخانه معجمالبلدان هم به آب خوشگوار آنجا اشارهای داشته و این محل را متعلق به بنی تمیم و منزلگاه حاجیان کوفه دانسته که دارای آب، برکه، چاه، خانه، قصر، مسجد و پاسگاه نگهبانی ایرانیان بوده است (یاقوت حموی، بیتا: 4/92).
نتیجهگیری هدف از انجام این پژوهش، بررسی اعلام جغرافیایی مسیر حرکت امام حسین(ع) و همراهان از مدینه تا کربلا و حرکت سرهای مبارک شهیدان از آنجا تا دمشق است."