چکیده:
با توجه به آسیب پذیر بودن حدیث ، محدثان از دیرباز، بر این باور بوده اند که استفاده از این گنجینه گرانسنگ ، نیازمند طی مقدماتی است که یکی از آنها شناسایی آسیب ها و زدودن پیامدهای نامطلوب آن است . «تحریف » به معنای تغییر یافتن حدیث در لفظ یا معنا، یکی از این آفتهای راه یافته در احادیث است که تشخیص آن و توجه به پیامدهای نامطلوبی که دارد پژوهشی دقیق را میطلبد. تحریف متون دینی سابقه دیرینه ای داشته و از دیرباز مورد توجه و دغدغه متفکران اسلامی بویژه حدیث پژوهان بوده است . این نوشتار، با روش توصیفی ـ تحلیلی با هدف بیان عوامل و پیامدهای تحریف در احادیث ، شکل گرفته است . از آنجا که اندک تغییر در حروف و کلمات ، ما را در رسیدن به مقصود اصلی معصوم (ع ) ناکام میگذارد، توجه به آسیب «تحریف » از اهمیت بسزایی برخوردار است . در این مقاله به بررسی مفهوم تحریف ، انواع ، عوامل و پیامدهای آن پرداخته شده است . ابهام و نارسایی عبارات ، اضطراب ، تعارض و تغییر در مقاصد حدیث برخی از پیامدهای آن است . البته حدیث پژوه می تواند با تشکیل خانوادة حدیث ، جامع نگری و یافتن تمامی احادیث مشابه و مرتبط به موضوع ، به متن منقح و غیر محرف حدیث دست یابد.
خلاصه ماشینی:
"گاهی هم یک حدیث را به هر دو گونۀ لفظی و معنوی تحریف نموده اند؛ مانند: این سخن معروف پیامبر (ص ) که فرمود: «أنا مدینۀ العلم و علی بابها» (حاکم ، بیتا، ج ٣، ص ١٢٦/ خطیب بغدادی، بیتا، ج ٢، ص ٣٧٧/ مجلسی، ١٤٠٣، ج ٢٤، ص ١٠٧/ حلی، ١٩٨٢، ص ٢٢١/ فیروزآبادی، ١٣٩٢، ج ٢، ص ٢٥٠)؛ من شهر علم و علی (ع ) باب آن است .
صبحی صالح ، ١٣٩٥، ص ٥١٢/ ابن شهرآشوب / ١٣٧٩، ج ٢، ص ٣٧٧) در این حدیث «الأمانۀ» بجای «الإمامۀ» ثبت شده و در برخی دیگر مانند شرح محمد عبده عبارت «و الأمانات نظاما للأمۀ» (عبده ، بیتا، ج ٣، ص ٢٠٩/ و رک: ابن میثم ، ١٣٦٦، ص ٦٣٦/ مغنیه ، ١٣٥٨، ج ٤، ص ٣٦٥) آورده شده ، که هر دو نسخه متضمن تحریف است ؛ زیرا معنا و سیاق مطلب مؤید نقل «الإمامۀ» است (لبیب بیضون ، ١٣٧٥، ص ٣٢٧).
٣) عبد الاعلی بن أعین گوید: به امام صادق (ع ) عرض کردم : «قربانت گردم ؛ سنیها حدیثی از پیامبر (ص ) روایت میکنند که آن حضرت فرمود: از گفته های بنی اسرائیل بگو که اشکالی ندارد؛ آیا درست است ؟ فرمود: بلی ، گفتم : پس هر چه از بنی اسرائیل شنیدیم ، بازگو نماییم و برای ما اشکالی ندارد؟ فرمود: مگر نشنیده ای سخنی را که فرمود: دلیل بر دروغگو بودن انسان همین بس که هر چه را بشنود بازگو نماید؟ عرض کردم : پس مصداق آن فرمایش پیامبر (ص ) چگونه است ؟ فرمود: منظور آن است که هر چه در قرآن ، از ماجراهای بنی اسرائیل آمده تو بازگو کن که در این امت اسلام پیش خواهد آمد و باکی بر آن نیست » (صدوق ، ١٣٦١، ص ١٥٩/ مجلسی، ١٤٠٣، ج ٢، ص ١٥٩)."