چکیده:
توجّه به موتیف، به عنوان یکی از عناصر کارا در نقد داستان از مباحث مهم نقد ادبی است. بلقیس سلیمانی از نویسندگان موفّق زن است که از موتیفهای سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و عاطفی مطرح معاصر در آثار خود استفاده کرده است. او نویسندهای است که عقاید و نگرش فلسفی خاصی به زندگی دارد و با طرح موتیفهای اسطورهای در رمانهای خود بر عقاید و اندیشههایش تأکید میکند. همچنین وی نویسندهای اقلیمگرا است که به آداب و رسوم محل زندگیاش توجّه خاصی دارد. دغدغة اصلی سلیمانی، موانع و مشکلات زنان در مسیر رشد و کمال است. در این پژوهش به روش تحلیل محتوا، موتیفهای مکرّر را در آثار بلقیس سلیمانی شناسایی کردیم و سپس به طبقهبندی انواع وکارکردهای موتیفهای به کار رفته پرداختیم. پس از تحلیل ساختار، محتوا و کارکرد موتیفهای به کار رفته در آثار سلیمانی دریافتیم که موتیفهای به کار رفته، اغلب از نوع موتیفهای باورشناختی و اندیشهای هستند. سلیمانی از کارکردهای گوناگون موتیف برای غنی ساختن درونمایة آثار خویش بهره برده است. همچنین ارتباط موتیفهای به کار رفته در آثار سلیمانی را با دیگر عناصر داستان از قبیل شخصیّت، صحنه یا زمان و مکان و پیرنگ داستان بررسی کردیم و نشان دادیم که موتیفهای به کار رفته در آثار سلیمانی با شخصیّتپردازی، پیرنگ و فضای داستان ارتباطی تنگاتنگ دارند.
خلاصه ماشینی:
با وجود توجه فراوان به موتیف به عنوان عنصری کارا در نقد و تحلیل آثار ادبی و تألیف کتاب ، فرهنگ ، مقاله و دائره المعارف در این زمینه در جوامع اروپایی و آمریکایی، در ادبیات فارسی پژوهش ها و مطالعات چندانی دربارة موتیف انجام نشد، اما در سال های اخیر، به موتیف ، نقش و کارآیی آن و کاربرد این عنصر ادبی در نقد داستان ها و اشعار توجه بیشتری شده است .
١-٢-پیشینۀ تحقیق اهم آثار پژوهشی انجام شده در این زمینه عبارتند از: «موتیف چیست و چگونه شکل میگیرد» (تقوی و دهقان ، ١٣٨٨: ٧-٣١)؛ «موتیف وگونه ها وکارکردهای آن در داستان های صادق هدایت » (تقوی و دهقان ،١٣٩٠: ٩-١١٥)؛ «موتیف های نمادین و شگردهای روایی در رمان ارمیا از فاطمه کوپا» (کوپا، ١٣٨٩: ٤٧٩-٥٠٣)؛ «مرگ اندیشی، مهمترین بنمایه در شعر فروغ فرخزاد» (رضا صادقی شهپر و رحمان مشتاق مهر، ١٣٨٧: ٤٥- ٦٢)؛ «موتیف : تعاریف ، گونه ها، کارکردها» (پارسا نسب ،١٣٨٨ :٧-٤٠)؛ «یادداشتی بر بنمایه های تصویری در شعر صدای پای آب » (دانشورکیان ، ١٣٨٧: ١١٧-١٣١)؛ «مضمون ، مایۀ غالب و نماد» (سمیعی گیلانی، ١٣٨٦: ٤٩-٥٩) و چندین پژوهش دیگر که اغلب در حوزة متون نظم صورت گرفته است .
در رمان «به هادس خوش آمدید» واژة «هادس »که در اسطورة یونانی، دنیای فرودین مردگان است ، به عنوان یک موتیف میتواند خواننده را به درونمایۀ داستان و ارتباط این اسطوره با سرنوشت رودابه هدایت کند.