چکیده:
بازشناسی مولفههای مهدیباوری پارهای از زیدیان همزمان با ظهور محمدعبدالله بن حسن مثنی ملقب به نفس زکیه (145 ـ 100) موضوع اصلی پژوهش پیش روست. در این مقال بررسی تحلیلی عناصر مهدیانگاری نفس زکیه پی گرفته شده است که از کارکردهای ویژهای در قیام محمد و همچنین تبیین روند باور به مهدویت در میان زیدیه برخوردار است. به نظر میرسد مهدیباوری نفس زکیه از مولفهها و شاخصهایی چون اهتمام به نام و نسب و ویژگیهای ظاهری تشکیل شده است. چنانکه تا اندازهای به نشانههای ظهور مهدی نیز توجه گردیده است. همچنین نمیتوان نقش خواص و برخی از جریانهای غالی را نادیده گرفت. بنابراین تحقیق حاضر با استفاده از منابع معتبر تاریخی، حدیثی و فرقهشناختی و همچنین مصادر درون گروهی و بهرهمندی از تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از مصادر متقدم و ارائه تحلیلهای مستند تلاش میکند تا تصویری روشن از عناصری ترسیم کند که به مهدیانگاری محمد کمک کردند.
خلاصه ماشینی:
"بنابراین پرسش اصلی این نوشتار آن است که مهدیباوری در میان بخشی از زیدیان مقارن با ظهور نفس زکیه از چه خصوصیاتی برخوردار است و مؤلفههای اصلی آن کدام است؟ سؤالات فرعی نیز عبارتند از: نقش نشانههای ظاهری بالاخص در حوزه نام و نسب نفس زکیه در طرح مهدویت او تا چه اندازه است؟ نشانههای ظهور مطرح شده در سخنان پیامبر| و یا صحابه و دیگران در قیام و مهدی انگاری نفس زکیه از چه جایگاهی برخوردار است؟ باورمندی به غیبت محمد بن عبدالله به چه صورت بوده و تا چه اندازه در میان زیدیان مورد پذیرش قرار گرفت؟ مهدیباوری زیدیان در عصر نفس زکیه از چه تفاوتهایی با دورههای قبلی و بعدی برخوردار بوده است؟ فرضیه نویسنده آن است که مهدیباوری در اندیشه پارهای از زیدیان در عصر نفس زکیه رشد قابل توجهی نسبت به دوره قبل؛ یعنی مهدی انگاری زید داشته است.
در توضیح باید گفت که هم زمان با ظهور زید بن علی، نخستین باورهای مهدوی درون زیدیه شکل گرفت و اعتقاد به مهدویت زید در همان دوره حیات نخستین امام زیدی در میان برخی از هواداران او وجود داشت، 4 اما مهدیباوری در آن دوره را نمیتوان با زمان نفس زکیه مقایسه کرد و همانطور که گفته شد مهدویت در این عصر صاحب ابعاد بسیار گستردهتری شد که مهمترین مؤلفهها و عناصر آن بدین قرارند: یک."