چکیده:
این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی با تتبع و بررسی در کتابهای: الحاوی فی الطب، المنصوری فی الطب و اخلاق الطبیب که از آثار مهم رازی است، اولا: دستورالعملها و توصیههای اخلاق پزشکی وی را در سه حیطه دستهبندی کرده است: الف) ویژگیهای شخصیتی پزشک. ب) تعامل استاد و دانشجو. ج) تعامل پزشک و بیمار. ثانیا: مبنای توصیهها و دستورالعملهای اخلاقی رازی در حیطه تعامل پزشک و بیمار را شش اصل اخلاقی: توکل به خدا، سودرسانی، عدم آسیب رسانی، امانتداری، شفقت و عدالت که از اصول مهم اخلاق پزشکی بهشمار میرود دانسته است. این اصول ششگانه در مقایسه با اصول اخلاق زیست پزشکی مغرب زمین، مزیت و فراوانی قابل ملاحظهای دارد. زیرا اصول اخلاقی رازی علاوه بر آنکه دربرگیرنده سه اصل از اصول چهارگانه اخلاق زیست پزشکی غربی است، سه اصل اخلاقی «توکل به خدا»، «شفقت» و «امانت داری» را مورد توجه قرار داده است که در اخلاق زیست پزشکی غربی مورد توجه نبوده است.
This study may be regarded as a survey of Razi`s works including Alhavi fi `t-Tib, Almansuri fi `t-Tibb and Akhlaq ut-Tabib. At first, instructions and recommendations of medical morality were classified in three fields: a. physician`s characteristical properties, b. master and pupil`s interactions, c. physician and patient`s interactions. Razi`s moral recommendations and instructions in the field of physician and patient`s are founded upon reliance on God, making profit, lack of damage, trustworthyness, kindness and justice. These are important principles of medical moral. These six principles may be preferred to those current in the West. Razi`s moral principles not only include three principles of the four current in the west but include three principles not current in the West also; they lie in reliance on God, trustworthyness and kindness.
خلاصه ماشینی:
بازخوانی اصول اخلاق پزشکی با اندیشه محمد بن زکریای رازی اکبر آقایانی چاوشی 1 چکیده این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی با تتبع و بررسی در کتابهای: الحاوی فی الطب، المنصوری فی الطب و اخلاق الطبیب که از آثار مهم رازی است، اولا: دستورالعملها و توصیههای اخلاق پزشکی وی را در سه حیطه دستهبندی کرده است: الف) ویژگیهای شخصیتی پزشک.
نکته دیگری که اشاره به آن ضروری به نظر میرسد این است که رازی در کتاب الحاوی گاهی در بیان توصیههای اخلاقی خود به آموزههای بقراط، جالینوس و دیگر پیشکسوتان در پزشکی استناد کرده و بر سودمندی استفاده از آنها تأکید نموده است (ر.
(همو، 1390: 1 / 209 ـ 208) جدول (5): توصیههای اخلاقی ناظر به تعامل پزشک و بیمار و اصول اخلاقی مورد اشاره نکات اخلاقی مورد اشاره اصول اخلاق پزشکی مورد نظر 1 استعمال داروهای بیحسکننده و ضد درد همچون: تریاک، بنگ و لفاح باید با احتیاط کامل صورت پذیرد؛ زیرا استفاده مداوم از آنها موجب کاهش بینایی وای بسا کوری میشود.
(همان: 290) رازی در این عبارت آگاهی، نرم خویی و مهربانی پزشک را مورد توجه قرار میدهد که ناظر به اصل اخلاقی شفقت و عدم آسیب رسانی به بیمار است.
رازی این اصل مهم اعتقادی و اخلاقی را مورد توجه قرار داده، یادآور میشود که پزشک علیرغم داشتن آگاهی و حذاقت در درمان بیماران، باید بر خدا توکل کند و شفای آنان را از او بخواهد و اگر تنها به دانش و تواناییهای خود تکیه کند، خدا او را در بهبود بیماران ناکام میگذارد.