چکیده:
کتاب «الکافیه» کتاب جامعی در نحو است. نخستین شرح کافیه از آن ابن حاجب است که خود نیز در کتابی با عنوان « الوافیه فی نظم الکافیه» کتاب خود را به نظم کشیده است و سپس منظومه خود را شرح کرده است. از آن جایی که این کتاب پس از وی مورد توجه بسیاری از نحو پژوهان قرار گرفته و برخی نیز آن را به نظم کشیده اند، در این مقاله برآنیم تا بررسیاجمالی نسبت به عملکردها و تفاوت ها و شباهت های دو تن از شارحان این کتاب یعنی رکن الدین استرآبادی و عبد الرحمان جامی را به انجام رسانیم. شایان ذکر است که عبدالرحمان جامی و رکن الدین استرآبادی از شارحان ایرانی و پارسی زبانی هستند که هر دو کتاب خود را به زبان عربی نگاشته اند. این پژوهش نشان می دهد که رکن الدین استرآبادی و جامی فقط ناقل آرای نحویان نبوده اند و آراء و نظریات خود را نیز بیان کرده اند و اگر در جایی آرای ابن حاجب مورد قبولشان نبوده است، آرای دیگر بزرگان نحو که آرای ابن حاجب را
خلاصه ماشینی:
این پژوهش نشان می دهد که رکن الدین استرآبادی و جامی فقط ناقل آرای نحویان نبوده اند و آراء و نظریات خود را نیز بیان کرده اند و اگر در جایی آرای ابن حاجب مورد قبولشان نبوده است، آرای دیگر بزرگان نحو که آرای ابن حاجب را استادیار .
و هدف از این مقاله روشن کردن عملکرد رکن الدین استرآبادی و جامی در خصوص شرح کتاب کافیه ابن حاجب است که این تحقیق به شباهت ها، تفاوت ها، فوائد و حتی نقطه ضعف های این دو شارح می پردازد و در عین حال ثابت می کند که آن ها فقط ناقل آرای نحویان نبوده اند و اگر در جایی نظری داشته اند آن را ابراز داشته اند.
اما جامی این کتاب را در شرح کافیه ابن حاجب و برای فرزندش ضیاء الدین یوسف که در آن تاریخ به تحصیل مقدمات زبان عربی اشتغال داشته، تألیف کرده است.
ویژگی به کار نبردن حتی یک کلمه فارسی از سوی این دو نحو دان بزرگ از نکات مثبت این دو استاد به شـمار می آید؛ اما لازم به ذکر است که هم جامی و هم استرآبادی در پاره ای موارد از زبان فصیح عدول کرده اند که این مسأله از نقاط ضعف ایشان است به خصوص اینکه چون کتاب، شرح کتاب نحو عربی است؛ شایسته بود که این دو مؤلف نهایت دقت را در تألیف خود به کار می بردند تا به فصاحت کلام لطمه ای وارد نشود.