چکیده:
این مقاله به بررسی راهکارهای واجی زبان کردی سورانی برای جلوگیری از التقای واکهها میپردازد. دادههای التقای واکهها در کردی سورانی، متناسب با هدف پژوهش، جمعآوری و طبقهبندیشده و سپس در چارچوب واجشناسی بهینگی مورد تحلیل قرار گرفتند. بررسی و تحلیل دادههای واجی تحقیق نشان داد که در صورتی که در فرایند کلمهسازی کردی سورانی رشته واجی /V+V/ در مرز تکواژ ظاهر شود، بسته به شرایط واجی و صرفی زنجیرهی واجی موردنظر، یکی از سه الگوی درج همخوان، حذف یا غلتسازی اعمال میشود تا ساخت هجایی غیردستوری حاصل از التقای واکهها مطابق با محدودیت نشانداری ONSET اصلاح شود. رایجترین الگوی واجی برای ممانعت از تظاهر آوایی التقای واکهها، درج همخوانهای غلت [j] و [w] است؛ اما درج، در دو حالت اتفاق نمیافتد: (1) زمانی که دو واکه افتاده، در مجاورت یکدیگر قرار گیرند. در این حالت، بهجای درج همخوان، واکه دوم (V2)، یعنی واکه پسوند، از زنجیره واجی حذف میشود. (2) زمانی که واکهی پسوند، یعنی V2، واکهی افراشته پیشین (/i/) باشد. در این حالت، واکه /i/ از طریق غلتسازی به غلت [j] تبدیل میشود و درنتیجه توالـی واکهای /V+i/ به یک واکهی مرکب تغییر شکل میدهد؛ بنابراین الگوی درج غلت در بافت واجی V1(-low)+V2، الگوی حذف در بافت V1(+low)+V2(+low) و الگوی غلتســازی در بافت V1+i اعــمال میشوند. در تحلیل واجی دادهها در چارچوب رویکرد بهینگی، ضمن معرفی محدودیتهای پایایی وابسته به بافت صرفی، علت بهینه بودن هر یک از الگوهای واجـی مورد نظر را با توجه به بافـتهای واژ-واجی مربوطه توضیح دادهایم.
خلاصه ماشینی:
بررسی و تحلیل داده های واجی تحقیق نشان داد که در صورتی که در فرایند کلمه سازی کردی سورانی رشته واجی /V+V/ در مرز تکواژ ظاهر شود، بسته به شرایط واجی و صرفی زنجیره ی واجی موردنظر، یکی از سه الگوی درج همخوان ، حذف یا غلت سازی اعمال میشود تا ساخت هجایی غیردستوری حاصل از التقای واکه ها مطابق با محدودیت نشان داری ONSET اصلاح شود.
در تحقیق حاضر به بررسی راه کارهای اصلاحی التقای واکه ها در زبان کردی سورانی در چارچوب واج شناسی بهینگی پرداخته و نشان میدهیم که تبیین الگوهای واجی اصلاحی در این زبان بدون استفاده از محدودیت های پایایی حساس به بافت صرفی امکان پذیر نیست .
تابلوی (٣) (برگرفته از کاخه ، ١٩٩٩: ١١٢) {مراجعه شود به فایل جدول الحاقی} ٣- الگوهای واجی وابسته به بافت صرفی در زبان فارسی توالیهای همخوانی در مرز بین دو تکواژ با درج یکی از واکه های [i]، [e] یا [o] اصلاح میشوند: (6) »کارگر« [ar و.
نظام آوایی زبان فارسی از یک سو برای هماهنگ شدن با اصل CC* رشته های همخوانی واقع در مرز بین دو تکواژ را با درج واکه جبران میکند تا از مجاورت همخوان ها مطابق با این اصل جلوگیری کند و از سوی دیگر با تبعیت از محدودیت ١.
التقای واکه ها، سپس با توجه به بافت واکه ای زنجیره واجی کلمات ، از طریق یکی از فرآیندهای درج ، غلت سازی و یا حذف از بین رفته تا بازنمایی آوایی کلمات با ساخت هجایی زبان کردی سورانی هماهنگ شود.