چکیده:
در موضوع مدفن آدم (ع) چهار نگره در متون اسلامی بازتابیده است؛ مکه، نجف، هند، بیت المقدس. دو مکان نخست در روایات امامیه، مکه و هند و بیت المقدس در منابع روایی- تاریخی اهل سنّت گزارش شده است. پذیرش یکی از این چهار نگره مستلزم نفی اعتبار از سایر نگرهها است لذا متون مذکور دچار تعارض درونی و تعارض بیرونی با یکدیگر در تعیین مدفن آدم (ع) هستند زیرا حداقل در سه حالت رابطه تباین میان آنها بر قرار است. اینکه چرا چنین تعارضی در متون اسلامی پدیده آمد و راهکار رفع آن کدام است؟ مساله اصلی این پژوهش است. فرضیه نگارنده امکان جمع میان این متون و رفع تعارض میان آنان است که بر پایه روش نقدالحدیث و بهره گیری از رهیافت اجتهادی در معناشناسی مفردات اصلی روایات انجام شده است.
Subject tomb of Adam is reflected four theories in Islamic texts: Mecca, Najaf, India and Jerusalem. The first two places recorded in the Shia tradition, while Mecca, India and Jerusalem are reported on the Sunni hadith sources. Accepting one of the four approaches entails denying the validity of other theories. These records both Shiite and Sunni have integral disagreements and external disagreements with each other in determining the tomb of Adam (AS). Why such a conflict was happened in the Islamic texts and what is the solution for fix it? This matter is the main issue of this research. My hypothesis is the possibility for accommodation among the texts and the conflicts among them
خلاصه ماشینی:
پیش از این دوره نیز میان تابعان و اقوال منسوب به برخی از صحابه چون ابن عباس این اختلاف مشهود است و باز پژوهی منابع حدیثی، تفاسیر روایی، کتب تاریخی و قصص انبیاء این اختلاف را تایید میکنند (بلخی، 1423ق، 1: 99؛ طبری، 1879م، 1: 108-111؛ کلینی، 1365ش، 4: 214؛ ابن عساکر، 1415ق، 7: 458؛ ابن كثیر، 1988م، 1: 110 ؛ ابنجوزی، 1992م، 1 : 226-229؛ ابنکثیر، 1388ق، 1: 68-69؛ راوندی، 1376ش، 65؛ فیض كاشانی، بیتا، 14؛ دار قطنی، 1966م، 2: 58؛ فاسی، 2004م، 140؛ ابن سعد، بیتا، 1: 35-36؛ سیوطی، 1404ق، 1: 62 - 63).
البته در کتاب «فرهنگ نامه زیارت عتبات عالیات» به اختصار به ضعف قول بیت المقدس به عنوان مدفن آدم (ع) با تعبیر «در شماری از گزارشهای غیر معتبر و غیر مستند به اهل بیت» بدون ارائه دلیل و تحلیل اشاره شده است (محمدی، 1393ش، 89) لکن رفع تعارض درونی و بیرونی مجموعه متون مدفن آدم (ع) در جوامع حدیثی- تاریخی مساله اصلی آن نبوده است و به برخی از اقول در تعیین مدفن آدم (ع) چون هند و بوذ نیز اساساً نپرداخته است.
تعارض – راهکارها روشن است که متون روایی مذکور در تعیین مدفن آدم (ع) اتفاق نظر ندارند زیرا رابطه مکه، هند و بیت المقدس و نجف تباین است و امکان جمع عرفی و علمی میان این سه مکان وجود ندارد و اثبات یکی هستند و همچنین به دلیل اختلاف آنها در تعیین برخی از مکانها به عنوان مدفن آدم دچار تعارض بیرونی با یکدیگرند.