چکیده:
دفاع از ستمدیدگان و ستایش مقاومت و پایداری آنان در برابر متجاوزان و ستمگران از درونمایههای اصلی ادبیّات انقلاب اسلامی است. یکی از زیرشاخههای این مفهوم اشعاری است که در دفاع از مردم فلسطین و ستایش مبارزان با صهیونیزم در جهان عرب و ایران سروده شده است. مقبولیّت این اشعار در ادبیات انقلاب اسلامی به اندازهای بوده که تا کنون صدها شاعر به جنبههایی از آن پرداختهاند؛ چنانکه میتوان آن را یکی از زیرجریانهای شعر معاصر فارسی به شمار آورد. در این مقاله، با گوشه چشمی به فلسطینیات عربی، به روش تحلیل محتوا، بیش از 300 شعر از مجموعهاشعار و جنگها، در قالبهای غزل، مثنوی، سپید، نیمایی، قصیده، رباعی و... با موضوع فلسطین، از 180 شاعر فارسیزبان بررسی و مولّفههای غالب آنها در چند دسته (مفاهیم، نمادها و تلمیحات مشترک) طبقهبندی شده است. از نتایج پژوهش حاضر این است که اگر فلسطینسرودههای فارسی را ـ در دهه شصت تحت تاثیر شعر جنگـ حماسی و ایدئولوژیک و ذهنی و معنامحور بدانیم، در دهههای هفتاد و هشتاد، تحت تاثیر ترجمهها و برگزاری جشنوارهها، به فضایی مرثیّهای، انسانمحور، عینی و شاعرانه نزدیک شده است.
خلاصه ماشینی:
"جریان دوم شعر فلسطینی در ادبیات انقلاب ، با پیروزی انقلاب اسلامی و نام گذاری آخرین جمعۀ ماه رمضان به روز جهانی قدس (١٣٥٨) و هم زمان با دفاع مقدس ، در میان شاعران فارسی زبان دهۀ شصت جلوه یافت و شاعران نسل های اول و دوم انقلاب اسلامی (محمدعلی مردانی ، حمید سبزواری ، مشفق کاشانی ، سپیده کاشانی ، محمود شاهرخی ، عباس براتی پور، ضیاءالدین ترابی ، نصرالله مردانی ، علی معلم دامغانی ، قیصر امین پور، سلمان هراتی ، حسین اسرافیلی ، یوسفعلی میرشکاک ، آرش باران پور، تیمور ترنج ، جواد محدثی ، مصطفی علی پور، علیرضا قزوه ، زکریا اخلاقی و...
در دهه های هفتاد و به ویژه هشتاد، متأثر از ترجمه ها، نمود آن در فلسطین سروده های فارسی افزونی یافته ؛ چنان که عمدتا در اشعار سپید شاعرانی چون کبری احمدیان ، مهدی قاسمی ، علی محمد مؤدب و محدثه الماسی جلوه هایی از آن می توان دید: این همه خون که دریا بالا آورده / مال کدام پری کوچک غمگین اسـت ؟ (محدثـه الماسـی ؛ به نقل از اسرافیلی ١، ص ٣١٧) ٣ـ٥ـ٢ـ نمادهای پایداری در سنت شعر فارسی با موضوع فلسطین ، واژه هایی می توان دید که القاگر حس مقاومت به مخاطب اند.
یکی از دلایل این فراوانی در شعر فارسی جنبۀ دینی موضوع فلسطین است و همین نکته شاعران را به استفاده از پیشینۀ تاریخی قوم بنی اسرائیل و گنجاندن آن در چارچوب نمادها ترغیب کرده است ؛ ویژگی ای که بیش از همه در اشعار شاعران نسل اول و دوم انقلاب اسلامی همچون مهرداد اوستا، حمید سبزواری ، محمود شاهرخی و حسین اسرافیلی دیده می شود (- اوستا، ص ٥١٩-٥٢٢؛ اسرافیلی ١، ص ٣١٣) و، پیش تر، به برخی از نمونه های آن در بخش نمادهای اسرائیلیان اشاره کردیم ."