چکیده:
پس از نزول قرآن کریم و به رغم اهتمام ویژه عموم مسلمانان و بخصوص دانشمندان، اختلافات مختصری در قرائت کلام الهی پدیدار شد. عوامل مختلفی موجب بروز این اختلافات گردید و در دورههای بعد رو به فزونی نهاد تا بدانجا که برخی از عالمان این فن در صدد مرزنگاری قرائات معروف و مقبول عامه مسلمانان از سایر قرائات بر آمدند. این مقاله به اجمال، به موضوع تشخص یافتن قرائات سبع از میان انواع قرائات موجود در قرن سوم هجری و نحوه این تعیّن از خلال سخنان مبدع این کار میپردازد و نشان میدهد با وجود اینکه گروه زیادی از دانشمندان اهل سنت، این قرائات هفتگانه ـ و حتی گاهی فراتر از آن، قرائات دهگانه ـ را نازل شده از سوی خدای متعال و متواتر می¬دانند، ابنمجاهد به عنوان کسی که نخستین بار هفت قرائت را تحدید کرده است، نگاهی متعصبانه به این قرائات ندارد و گاه برخی از آنها را اشکالدار می¬داند. این بررسی نشان میدهد که ابنمجاهد در 56 مورد از تعابیری نظیر وهم، خطا یا غلط در توضیح قرائت استفاده میکند که 27 مورد اشتباه در نقل و 28 مورد اشتباه قاری در قرائت را مورد اشاره قرار میدهد. تنها 1 مورد اشتباه در احتجاج قاری بر قرائت خویش را در بر دارد.
خلاصه ماشینی:
"این مقاله به اجمال ، به موضوع تشخص یافتن قرائات سبع از میان انواع قرائات موجود در قرن سوم هجری و نحوه این تعین از خلال سخنان مبدع این کار میپردازد و نشان می دهـد با وجود اینکه گروه زیادی از دانشمندان اهل سنت ، این قرائات هفـت گانـه ـو حتـی گـاهی فراتر از آن ، قرائات ده گانه ـ را نازل شده از سوی خدای متعال و متواترمی دانند، ابـن مجاهـد به عنوان کسی که نخستین بار هفت قرائت را تحدید کرده است ، نگاهی متعصـبانه بـه ایـن قرائات ندارد و گاه برخی از آنها را اشکال دارمی داند.
مبنای گزینش و گزارش قرائات توسط ابن مجاهد در شرح زندگی ابن مجاهد گذشت حلقه درس قرائت او بسـیار گسـترده و مـورد توجـه و مراجعه جدی معاصرانش بود تا بدانجا که میتوانست قرائت جدیدی را گزینش و بـه عنـوان قرائت مختار خود ارائه کند؛ چرا که زمینه پذیرش آن نیز وجود داشـت ؛ بسـان آنچـه دربـاره طبری اظهار داشته اند که وی، شخصا قرائتی را اختیار نموده است که با هیچ کدام از قرائـات مشهور تطابق ندارد (طبری، مقدمه تاریخ الامم و الملـوک ، بـیتـا:١٣/١؛ جمشـیدنژاد اول ، طبری و تفسیر جامع البیان ، ١٣٨٩: ١٦٩)؛ هرچند در پذیرش این ادعا می توان تردیـد جـدی واردکرد.
به این ترتیب ، روشن می شود که دیدگاه ابن مجاهد با دیگر اندیشمندان اهل سـنت ، ایـن تفاوت مهم را دارد که اصلا نگاه از روی تعصب و پـیش داوری در پـذیرش پیشـاپیش تمـام قرائات ـ حتی قرائات سبع ـ در آن وجود ندارد، بلکه قرائت با موازین لغت ، ادبیات ، معنا و غیر آنها بررسی شده ، در نهایت صرف نظر از نقل ، میتوان آن را صحیح یا مردود دانسـت ."