چکیده:
رئالیسم جادویی از شیوه ها یا سبکه ای خاص در داستاننویسی معاصر است که نویسنده با باورپذیر کردن وقایع شگفت، خیالی و عناصر جادویی، خواننده را در فضایی رازگونه و باورپذیر، به سیر وا می دارد. بهره گیری از سبک رئالیسم جادویی بویژه در سرزمین های در حال توسعه به سبب موقعیت های
ویژه سیاسی، تاریخی و اجتماعی آنها در دهه های اخیر رواج یافته است. برخی از ویژگی های رئالیسم
جادویی در داستان های کوتاه نجیب محفوظ قابل بررسی است. در این نوشتار به شیوة توصیفی- تحلیلی به بررسی داستان های کوتاه نجیب محفوظ بر اساس مولفه های رئالیسم جادویی پرداخته شد.
هدف مقاله نشان دادن این نکته است که نجیب محفوظ میان نمادها و عناصر جادویی با تاریخ معاصر
اعراب؛ بویژه سرزمین مصر از یک سو و با نیمرخ روانی شخصیت های داستان از سوی دیگر چگونه
پیوند برقرار کرده است. این تحقیق از این منظر حائز اهمیت است که در داستانهای مورد نظر با استفاده
از عناصری چون نمادها، غافلگیری و حوادث ناگهانی، امور شگفت انگیز و باورهای عجیب، و همچنین
خواب و رویا، به جنبه های روانی شخصیتهای داستانی و نیز تاریخ معاصر اعراب توجه ی خاص نشان
داده شده است. شکست اعراب از اسرائیل، خفقان سیاسی جوامع عرب، و نیز ناآگاهی ملی اعراب (بویژه مصریان) و کشمکش درونی شخصیت ها و تلاش برای گریز از مجازات از جمله مواردی است
که با بهره گیری از مولفه های جادویی به شکلی محسوس در کانون توجه نجیب محفوظ بوده است.
خلاصه ماشینی:
٢-١ پیشینۀ تحقیق دربارة رئالیسم جادویی در سالهای اخیر پژوهش های متعدد پدید آمده است که نویسندگان با استفاده از مؤلفه های آن، به تحلیل داستانهای مورد نظر پرداخته اند؛ مانند مقالۀ «بررسی رئالیسم جادویی و تحلیل رمان اهل غرق» نوشتۀ نیکوبخت و رامین نیا (پژوهش های ادبی،١٣٨٤ش )، مقالۀ «بازتاب رئالیسم جادویی در داستانهای غلامحسین ساعدی»، نوشتۀ پورنامداریان و سیدان (مجلۀ دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، ١٣٨٨ش )، مقالۀ «بررسی تطبیقی مؤلفه های رئالیسم جادویی در طبل حلبی از گونتر گراس و یکصد سال تنهایی از گابریل گارسیا مارکز» نوشتۀ حمیدرضا کسیخان (دو فصلنامۀ زبانپژوهی دانشگاه الزهرا، ١٣٩٠ش ) و مقالۀ «تحلیل برخی داستانهای / فصلنامۀ نقد ادب معاصر عربی، ١٣٩٢ش ) در مورد نجیب محفوظ نیز آثار فراوانی پدید آمده است که میتوان به این موارد اشاره کرد: کتاب «سمبولیسم در آثار نجیب محفوظ » (محمد سعید، ١٣٧٨ش )، مقالۀ «ندای زن در آثار واقع - گرایانه نجیب محفوظ » (روشنفکر و عبدی، ١٣٨٣ش )، مقالۀ «بحران روحی و فکری قهرمان در رمان الثلاثه نجیب محفوظ » (میرزایی و اکبری،١٣٨٧ش ) و مقالۀ «بررسی مبانی سوررئالیسم در داستان الشحاذ اثر نجیب محفوظ ».
نویسندگان این گونه داستانهای جادویی معمولا به عقاید و آداب بومی و محلی توجه فراوانی نشان میدهند، از جنبه های مافوق ادیان، و نیز اسطورهها بهره میبرند (میرصادقی، ١٣٨٧ش : ٤٩٤) و در عین حال وقایع سرزمینشان را – که شاید پیام اصلی نویسنده از بیان داستان همان باشد – در ضمن آن پدیدههای شگفت ، بازتاب میدهند: «در رئالیسم جادویی نویسنده روایت واقعیت های تاریخی و اجتماعی سرزمین خود را با افسانه ها و باورهای قومی آن درهم میآمیزد و آنها را برحسب این باورها و افسانه ها تبیین و حتی تفسیر میکند.