چکیده:
پژوهش حاضر مبنایی کاربردی برای استفاده از پسماند گل محمدی حاصل از گلاب گیری به عنوان رنگزا در رنگرزی طبیعی ارائه می دهد. پسماند گل محمدی ماده ای زائد است که هر ساله در پی عملیات گلاب گیری تولید می شود و هزینه ها و مشکلاتی از جمله انتقال و دفع برای گلاب گیران ایجاد می کند که سبب افزایش هزینه های تولیدی گلاب می شود. لذا در پی رفع مشکلات مذکور، پیشنهاد کاربرد مجدد این ماده به عنوان رنگزای طبیعی در رنگرزی نخ پشمی ارائه می گردد. با انجام این طرح علاوه بر کاهش هزینه های تولیدی گلاب و جلوگیری از آلودگی زیست محیطی، رنگزایی نوین با حداقل هزینه اقتصادی فراهم می شود. بدین سبب، کاربرد این ماده در رنگرزی مورد ارزیابی قرار گرفت و رنگرزی با این ماده به همراه دندانه های زاج سفید، سولفات مس، سولفات آهن، کلرور قلع و نمونه ای بدون دندانه به روش دندانه پیش از رنگرزی، با مقادیر متغیر دندانه و رنگزا انجام گرفت. پس از انجام رنگرزی، فام های رنگی حاصل شده با تعدادی از مواد رنگزای مرسوم مورد مقایسه قرار گرفت و مشخص شد که فام رنگی حاصل از رنگرزی پسماند گل محمدی از بیشترین شباهت به رنگزای پوست انار برخوردار است. با استحصال این نتیجه، فام رنگی دو ماده رنگزا به صورت میدانی و با بررسی دیدگاه فعالان عرصه تولید قالی و همچنین به صورت آزمایشگاهی با اندازه گیری ثبات نوری، شست و شویی و تعیین پارامتر های رنگی مورد مقایسه و ارزیابی قرار گرفت. پس از تجزیه و تحلیل نتایج به دست آمده و حصول مشابهت فام رنگی با رنگزای پوست انار، مشخص گردید که پسماند گل محمدی حاصل از گلاب گیری علاوه بر کاربرد به عنوان رنگزای نوین طبیعی در رنگرزی، در تولید قالی نیز قابل استفاده است.
Every year، during rose water extraction a huge amount of damask rose residue is produced. The transportation and disposal of these waste materials create some problems including an increase in the price of the produced rose water. In this study the use of damask rose residues in dyeing wool is assessed and a method for its use as a colorant in natural dyeing is offered. Dyeing was carried out by using the material along with some mordants such as alum، copper sulphate، iron sulphate، chlorine and tin and also without mordant by adopting pre-mordanting technique. Various amounts of mordants and colorants were used. Comparing the obtained color hue with those from other traditional colorants، it was observed that the color hue obtained from damask rose residues was greatly similar to the color hue gained from pomegranate peel. These two color hues were analyzed and compared using the carpet weavers’ views as well as measuring wash and light fastness properties using experimental methods. The results indicate that damask residues can be used as a new natural colorant particularly in carpet production. This can provide a new colorant with minimum expenses، reduce the price of rose water extraction، and prevent environmental pollution.