چکیده:
مروری بر تجارب طراحی و ساخت مساجد در پهنه کشورهای اسلامی نشان میدهد که حتی در عناصر تقریباً مشترک مانند حیاطهای مرکزی، تفاوتهای جدی و بنیادین وجود دارد. شاید مرور تصاویر بتواند تمایز و تشابه آرایهها را بازنمایی کند، اما آنچه باعث تفاوت در گونههای معماری میشود، تهرنگی است که به تمام این تمایزات ظاهری صورت بخشیدهاست. مساجد مراکش برای مخاطب ایرانی از آن نظر قابل توجه به نظر میرسد که بدون نشانههایی چون گلدستههای جفت و ایوانهای عمیق، تنها با شبستانی در کنار یک مناره مکعبیشکل، توانستهاند الگویی پایدار و پذیرفته شده در تجربه خلق فضاهای عبادی اسلامی به شمار آید. از این نظر توجه به تمایزات تهرنگ این مساجد میتواند وضعیتهایی را تبیین کند که بستر بروز و یا گاهی تحت تأثیر این عناصر ظاهری متمایز خلق شدهاست. از این رو در این مقاله تنها به بررسی مؤلفههایی میپردازیم که به ساختار کلی مسجد شکل دادهاند و رجوع به اجزاء نیز تنها با هدف شناخت این کل صورت گرفته و بررسی موضوعی اجزا در دستور کار نیست. از این رو با بررسی ساختار هندسی تهرنگ، نحوه مواجه مسجد با بافت شهری، جانمایی منارهها و رابطه صحنها و شبستانها به این کلیت تعین میبخشیم.
A review of the designs and constructs of mosques in Islamic countries indicates that even in common elements like courtyards, fundamental differences can be found. A survey of images of these mosques can maybe reveal similarities and differentiation in ornaments, but it is the underlying order of them makes them distinguishable architectural types. For the Iranian audience, Moroccan mosques are remarkable because without Iwans, minarets, domes, and only with a Shabistan next to a cubical minaret, they could create a viable and accepted Islamic worshiping space.