چکیده:
با اینکه واقعیتهای ژئوپلیتیک و ملاحظات امنیتی همواره نقش اساسی در تعیین رفتارهای سیاسی و تصمیمات استراتژیک عربستان داشتهاند، اما سیاستمداران سعودی در سالهای اخیر رفتارهایی بروز دادهاند که بیش از آنکه ناشی از این مبانی باشد، متأثر از هنجارهای فرهنگی و مؤلفههای هویتی شکلدهنده به تصمیمات سیاسی و استراتژیک یا به عبارت دیگر «فرهنگ استراتژیک» آنها بوده است. با توجه به اهمیت این موضوع، در این مقاله تلاش میشود تصویری از فرهنگ استراتژیک عربستان سعودی ارائه شود. پرسش اصلی این است که عوامل، مبانی و عناصر شکلدهنده به فرهنگ استراتژیک عربستان کدامند و چه تأثیری بر رفتار استراتژیک این کشور داشتهاند؟ در پاسخ به این پرسش، ابتدا چارچوبی نظری از فرهنگ استراتژیک ارائه میشود و سپس بر اساس آن، به شناسایی عوامل محیطی و عناصر و مؤلفههای سازنده فرهنگ استراتژیک عربستان سعودی پرداخته میشود تا در نهایت تأثیر آنها بر رفتار استراتژیک این کشور مشخص شود.
Although the geopolitical and security concerns have a great importance to diplomatic action and strategic decision making، the Saudi politicians have recently acted in a way that mare than these concerns، it is their cultural norms and identity that affects those decisions and this shapes their strategic culture. Given the importance of the said fact، the paper attempts to provide a clear picture of the Saudis strategic culture and in this way the main question is that what those elements and their influences are in this strategic culture. To answer these questions first a theoretical framework is offered to explain the strategic culture and then the elements and foundation of the Saudi strategic culture are identified and finally their influence on this culture will be discussed.
خلاصه ماشینی:
(1996; Rosen, 1995; Kier, 1995; Lapid, 1996 گسترش استفاده ابزاری از مفهوم فرهنگ استراتژیک در نسل یا گفتمان دوم در شرایطی اتفاق افتاد که نظریه پردازان همچنان در تبیین مکانیزم های تأثیر فرهنگ بر رفتار مشکل داشتند و همین مشکلات بود که در دهه ١٩٩٠ منتهی به شکل گیری نسل یا گفتمان جدیدی از فرهنگ استراتژیک شد که در عین بررسی دقیق تر تأثیر فرهنگ بر رفتار استراتژیک ، با استفاده از روش های اثباتی و کمی ، با بسط فرهنگ استراتژیک در سطوح و ابعاد مختلف از نظامی تا ملی و حتی سازمانی، راه را برای تکامل بیش از پیش این ایده هم زمان با ظهور رویکرد سازه انگاری در روابط بین الملل فراهم کرد (٢٠٠٦ ,Lantis ;١٩٩٥ ,Johnston).
با وجود اینکه حتی بسیار پیش از سقوط نظام کمونیستی به رهبری اتحاد جماهیر شوروی، سعودیها و آمریکاییها با تغییر جهت به سمت اسلام سیاسی ملهم از انقلاب اسلامی دستور کار مشترک خود را تعیین کرده بودند، اما با این تحول نه تنها حامی اصلی پان عربیسم در سطح بین المللی از بین رفت ، بلکه با حمله آمریکا به عراق ، ماشین جنگی آخرین بازمانده رهبران بزرگ پان عرب نیز توسط آمریکای حامی عربستان نابود شد (دهشیار، ١٣٩١: ٥٧) و بدین ترتیب ، شیرازه کمونیسم و پان عربیسم به عنوان تهدیدهای اصلی عربستان در محیط بین المللی و منطقه ای از هم پاشید.
هرچند گاه حتی تعارض هایی هم بین این دو سنت تاریخی و منشأ هویتی وجود داشته است ، اما تداوم حیات آن ها در کنار یکدیگر در طول تاریخ باعث شده است عربستان سعودی در حال حاضر به همان میزان که اسلام ، به تعبیر خاص خود را منشأ هویت میداند، هویت عربی را نیز مبنای نظام سیاسی و در کانون نگرش سیاسی و امنیتی خود قرار دهد ( Cordesman and ٢٠٠٥ ,Obaid).