چکیده:
نوشتار حاضر جستاری است درباب آراء عرفانی عارف نامدار سدة هفتم هجری قمری، شیخ المشایخ سعدالدین محمّد بن معینالدین (مؤیدالدین) محمّد بن حمویی بحرآبادی جوینی (587-649/650ق) از خاندان شافعی مذهب حمویی که در مدّت چهار صد سال در ایران، مصر و شام منشأ خدمات مؤثر مادی و معنوی بودند. سعدالدین حمویی از عارفان طریقت کبرویّه و در سلک مریدان برجستة شیخ نجم الدین کبری و در شمار نخستین صوفیانیست که با اعتقاد به ولایت ائمّة معصومین(ع) به عنوان اولیاء مطلق الهی، گرایشات شیعی داشته است. آثار و تألیفات وی پرشمار، و اغلب مشتمل بر سخنان رازآمیز، ارقام، دوایر، أشکال هندسی و اصطلاحات خاصّی است که گاه فهم و حلّ آنها دشوار مینماید. از آنجا که بیشتر تألیفات او به زبان عربی است و مشرب تأویلی دارد، هنوز در قالب نسخ خطی باقی مانده و استخراج آراء عرفانی وی در هر دو حوزة نظر وعمل را دشواریاب نموده است. این مقاله در حوزة عرفان نظری با بررسی مهمترین آثار وی همچون رسالة محبوب الأولیاء، فی علوم الحقایق و حکم الدقایق، لطائف التوحید فی غرائب التفرید و المصباح فی التصوف، و نیز توجه به آثار مرید برجستهاش عزیزالدین نسفی، به مقولة وجودشناسی و تبیین احکام وجود اعم از وحدت شخصی وجود وتمثیلات آن، اصالت وجود و تشکیک وجود از منظر عارف حمویی پرداخته و برای تبیین بهتر، گاه با آراء عرفانی شیخ اکبر محیالدین عربی- عارف هم روزگار شیخ حمویی که مناسبات و مکاتبات میان ایشان در تاریخ تصوف به ثبت رسیده- سنجیده و بیان داشته است.
خلاصه ماشینی:
این مقاله در حوزة عرفان نظری با بررسی مهم ترین آثار وی همچون رسالۀ محبوب الأولیاء، فی علوم الحقایق و حکم الدقایق ، لطائف التوحید فی غرائب التفرید و المصباح فی التصوف ، و نیز توجه به آثار مرید برجسته اش عزیزالدین نسفی، به مقولۀ وجودشناسی و تبیین احکام وجود اعم از وحدت شخصی وجود و تمثیلات آن ، اصالت وجود و تشکیک وجود از منظر عارف حمویی پرداخته و برای تبیین بهتر، گاه با آراء عرفانی شیخ اکبر محیالدین عربی - عارف هم روزگار شیخ حمویی که مناسبات و مکاتبات میان ایشان در تاریخ تصوف به ثبت رسیده - سنجیده و بیان داشته است .
به جهت ابهاماتی که در موضوع عرفان نظری وجود دارد، اقوال و بیانات مختلفی در این باره مطرح است که برخی از آنها عبارتند از: وجود، وجود مطلق ، وجود مطلق لابشرط مقسمی، واجب الوجود، ذات احدیت ، اسماء و صفات و نیز وحدت شخصی وجود.
برخلاف نظر برخی که گفته اند آگاهی عرفانی متعلق ندارد، و آگاهی محض بدون متعلق و بدون محتوا است ، موضوع یا متعلق آگاهی عرفانی، حقیقت هستی یا همان حق تعالی است و عارفان در متعالیترین شهودهای خود به شهود حقیقی هستی نائل میشوند و علم عرفان نظری کاوش عقلانی در یافته های شهودی عرفاء است .
سعدالدین حمویی در برخی عبارات و سخنانش دربارة نور (خورشید) و زجاجه سخن میگوید و بر این باور است که با وجود نور است که میتوان دیگر صفات و اسماء را بیان داشت (اعتقاد به وحدت در مسیر کثرت ).