چکیده:
آنچه بین فقهای امامیه معروف است، این است که «وضوء» دارای معنای اسم مصدری است، یعنی بر اساس رای مشهور، طهارت حاصل شده از افعال وضو (غسلات و مسحات ثلاثه) معنای وضو است. در مقابل این دیدگاه برخی از اصولیین بر این باورند که «وضوء» معنای مصدری دارد. در این مقاله از یک سو دلایلی که هر یک از دو گروه برای اثبات مدعای خود ارائه کردهاند و یا میتوان ارائه کرد، ذکر میشود و از سوی دیگر با طرح آثاری که هر کدام از این دو مبنا دارند زمینه را برای تحقیق در برخی مسائل اصولی نظیر مسألهی «دلالت نهی بر فساد» و مسألهی «اخذ اجرت بر واجبات» فراهم میکند و در نهایت علاوه بر تقویت معنای مصدری برای طهارت و شاهد آوردن نظریه «پیرس» بر این مدعا، صحت و عدم صحت نتایجی که معنای مصدری و اسم مصدری در برخی مسائل به همراه دارد را نیز مورد بررسی قرار میدهد.
خلاصه ماشینی:
با توجه به نکته فوق میگوییم در برخورد با آیهی ٦ سورهی مائده به همین منوال عمل شده است یعنی متتبع در مواجه با این آیه معنای مصدری را حدس میزند و گمان میبرد وضو دارای معنای مصدری است ولی این نشانه در ابتدا دارای نقص بنیادین است و ارتکاز عرفی و یا برخی روایات آن را برنمی تابد و به خاطر همین ممکن است متتبع در وهلهی اول از معنای ارائه شده در آیه (معنای مصدری) تعجب نماید، ـ کما اینکه قبل یکی از خصایص نظریه پیرس همین مطلب عنوان شد ـ اما وقتی آن نشانه یا دلیل دیگر که همان لغت و روایات ـ مانند روایت وارد شده در »علل« یا روایت »ان کنت علی وضو« ـ باشد در نظر گرفته میشود، تقویت میگردد و متتبع از حالت حدس به حالت علم میرسد.
«- مثبت معنای اسم مصدری برای وضو نیستند بلکه میتوان معنای مصدری را از آنها اتخاذ نمود، به عبارت دیگر ادعای ظهور دو روایت مورد استناد در معنای مصدری بعید نیست به این دلیل که بسیاری از محققین میگویند اسم مصدر مباشرتا دللت بر لفظ مصدری مینماید [٩؛ ص٢١٠] به دیگر بیان آنچه به عنوان دلیل ادعای فوق عنوان شد، توجه به معنای ادبی مصدر و اسم مصدر است، به این معنا که با توجه به تعریف ارائه شده از معنای »مصدر« و »اسم مصدر« در خلل بحث، معلوم میشود که »اسم مصدر« مانند »مصدر« است و هر دو مباشرتا و بدون واسطه دللت بر حدث مجرد مینمایند(همان) حال وقتی این دو معنا فرق چندانی با هم نداشته باشند، باید معنایی که با ظاهر آیه ٦ سوره مائده ـ و روایات وارد شده سازگاری بیشتری دارد اتخاذ شود و از آن جا که آیه شریفه و برخی روایات مفهم معنای مصدری است و از طرف دیگر معنای اسم مصدری در دللت به معنا، مساوی معنای مصدری است، باید گفت وضوء معنای مصدری دارد.