چکیده:
رسوبات بادی منبع عمدهای از اطلاعات دیرینۀ محیطی هستند و از چینهشناسی و رسوبشناسی تپههای ماسهای برای تفسیر رخدادهای گذشته ناشی از افزایش فعالیت بادی استفاده میشود. عناصر چینهشناسی و رسوبشناشی تپههای بادی مانند تراکم پالئوسلها و رسها، شاخصهایی از تغییرات و نوسانهای اقلیمی هستند که شواهد مفیدی از بازسازی محیطهای گذشته در مناطق خشک فراهم میکنند. با توجه به اینکه اطلاعات بسیار محدودی از ویژگیهای اقلیم دیرینۀ مناطق خشک و بیابانی ایران موجود است، چینهشناسی رسوبات موجود در تپهها و نبکاهای این مناطق، به شناخت اقلیم گذشتۀ حاکم بر آنها کمک میکند؛ به همین دلیل، در این پژوهش با استفاده از شواهد چینهشناسی به بازسازی اقلیم دیرینه در نبکازارهای حوضه علاء در حاشیۀ کویر مرکزی پرداخته شده است. روش این پژوهش بر پایۀ مطالعات میدانی و آزمایشگاهی و نیز تحلیل دادههای مربوط به چاههای مشاهدهای و دادههای باد این حوضه است. نتایج پژوهش نشان میدهد میزان ضخامت چینههای نبکاها، رنگ، اندازۀ ذرات و چسبندگی ذرات متأثر از اقلیم زمان خود و بهگونهای است که در دورههای خشکسالی میزان ضخامت چینهها در نبکا بیشتر و برعکس در دورههای مرطوبتر ضخامت چینهها کمتر است. همچنین، چینههای نبکاها با تأثیر از نوسانات سطح اساس آب زیرزمینی تغییراتی را در خود ثبت کردهاند؛ بهگونهای که با کاهش سطح آب زیرزمینی میزان چسبندگی ذرات رسوبی چینهها بهعلت کاهش رطوبت در دسترس کاهش یافته است و در صورتی که این افت سطح آب زیرزمینی همچنان ادامه یابد، در سالهای نهچندان دور محیط تراکمی این نبکاها به محیطی فرسایشی تبدیل میشود و با توجه به جهت بادهای غالب و قویترین بادهای این حوضه، شهرهای حاشیۀ جنوب شرقی و جنوبی این نبکاها در معرض توفانهای گرد و خاک حاصل از فرسایش کاوشی این نبکاها قرار میگیرند.
خلاصه ماشینی:
"امینی و همکاران (1390) در جنوب شرق دریای خزر، به شناسایی نبکاهای این منطقه پرداختهاند و وضعیت فرم و مورفومتری آنها را بررسی و نتایج را با سایر مناطق ایران به منظور اجرای طرحهای مناسب برای کنترل فرسایش بادی در مناطق بحرانی با اولویت بالا مقایسه کردهاند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل2- قشر سخت آهکی- رسی ایجادشده در سطح نبکا در نمونههای بررسیشده ضخامت لایههای زیرین که در دورههای گذشته تشکیل شدهاند، در مقایسه با لایههای بالایی کمتر است که به علت کوتاهتربودن دورۀ خشکی است و عمدتا شامل ذرات ریز همگن سیلت و رس با رنگی روشن و چسبندگی کم هستند.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل 5- منحنیهای تجمعی با مقیاس احتمالی از نمونههای رسوبی نبکاهای مورد بررسی 2-2- بررسی سطح آبهای زیرزمینی منطقه تحلیل سطح آب زیرزمینی با استفاده از آمار چاههای پیزومتری سال 1370 تا 1390 صورت گرفته است.
(رجوع شود به تصویر صفحه) شکل 6- نمودار تغییرات میانگین عمق سطح آب زیرزمینی در حوضه علاء در دوره آماری 1390- 1370 2-3- بررسی وضعیت بادهای منطقه گلباد در حقیقت تحلیل سینوپتیک و هواشناسی باد است که از طریق آن، جهت و فراوانی شدیدترین بادهای موجود در منطقه بهدست میآید.
[1] - Zhu et al [2] - Nickling and Wolfe [3] - Tengberg [4] - Wang et al [5] - Dougill and Thomas [6] - Hesp [7] - Zhenda [8]- Cooke et al [9] - khalaf et al [10]- Tengberg & Chen [11] - Dougill &Thomas [12]- Qong et al."