چکیده:
میرچا الیاده بهعنوان یک متفکر اثرگذار در حوزهی مطالعات ادیان شناخته میشود. او در مواجهه با ادیان میکوشد روش متفاوتی را پی افکند. در این مقاله درپی آنیم که رویکرد الیاده به دین را بررسی نموده، اشکالات او به روشهای دیگر مطالعهی ادیان را تحلیل کنیم.
ازنظر الیاده، توجه به تاریخ ادیان، در کنار بهرهگیری از پدیدارشناسی دین و هرمنوتیک، نگاهی دگرگونه به مناسک و آموزههای دینی را موجب میشود. لذا او روش تکاملی و تجربی و بهعبارتی، فارغدلانه را موردنقد قرار میدهد. در این رویکرد، اسطوره و نماد در مطالعهی ادیان جایگاه ویژهای پیدا میکنند. بهعقیدهی او، انسان دینورز، زمان و مکان و کل جهان را در ارتباط با امر مقدس درک میکند. جهان برای این انسان در صورتی معنادار است که محل تجلی امر مقدس باشد. مناسک نیز تکرار شرایط اولیهی قدسی است.
خلاصه ماشینی:
جهان برای این انسان در صورتی معنادار است که محل تجلی امر مقدس باشد.
۲. الیاده و توجه خاص به هرمنوتیک الیاده اهمیت رشتهی تاریخ ادیان در جهان جدید را موردتأکید قرار داد و بر نقش خاص و مثبت آن در ایجاد هرمنوتیکی خلاق۱۱ یا روش نقد تفسیری۱۲ ناظر به شرایط دینی و موقعیت وجودی آدمیان، اصرار میورزید.
کوشش برای فهم گوهر و ذات پدیدار دینی توسط علومطبیعی، روانشناسی، جامعهشناسی، اقتصاد، زبانشناسی، هنر یا هر پژوهش دیگری اشتباه است؛ زیرا باعث انکار وجه فروکاهشناپذیر و ساحت بیهمتای آن، یعنی امر مقدس میشود.
۳. ظهور مقدس در نامقدس علاقهی الیاده در حوزهی مطالعات تطبیقی ادیان، به الگوها و نمادهای همواره تکرارشوندهای بود که فرهنگهای دینی بهوسیلهی آن، عوالم خاص خود را ازطریق اسطوره و آیین بنا کرده و در آن زندگی میکردند.
اصل هرمنوتیکی دوم، یعنی دیالکتیک مقدس و نامقدس هم برای الیاده دقیقا با فهم این ویژگی التفاتی مقدس آغاز شده است.
الیاده بر فروکاهشناپذیر بودن امر مقدس اصرار دارد اما درعینحال، یک چارچوب تفسیری برای فهم این تجلیات فروکاهشناپذیر ارائه نداده است.
۶. اسطوره و نماد، در مطالعات ادیان ویژگی عام نمادگرایی دینی درنظر الیاده این است که نمادها به ماورای خودشان بهمنظور آشکارکردن حقیقتی اساسیتر و عمیقتر اشاره میکنند.
در کنار این نسبت با امر مقدس، دیالکتیکی میان مقدس و نامقدس نیز مطرح است که انسان دینورز را به خود مشغول میدارد.
7. Eliade, Mircea, (1975), Rites and Symbols of Initiation, New York & London.
, (2007), A Beginner's Guide to the Study of Religion, London & New York.