چکیده:
باتوجهبه رشد تحقیقات در حوزه علوم انسانی و اجتماعی تسلط بر تمام ابعاد یک مسئله تاحدزیادی امکانپذیر نیست؛ بنابراین، محققان به انجام تحقیقات ترکیبی روی آوردهاند که عصاره تحقیقات موجود در یک موضوع خاص را به روشی منظم برای آنها فراهم میکند؛ ازاینرو، هدف از پژوهش حاضر، بهکارگیری روش فراتحلیل برای تحلیل و ترکیب نتایج مطالعات انجامشده درباره ارتباط طایفهگرایی و نزاع دستهجمعی است. برای انجام فراتحلیل حاضر 14 پژوهش مرتبط در سالهای 1395-1385 انتخاب شدهاند که هدف آنها ارزیابی ارتباط میان طایفهگرایی و نزاع دستهجمعی بوده است. همچنین، این پژوهشها به روش پیمایشی و با بهکارگیری ابزار پرسشنامه در جوامع آماری متفاوت و برحسب سنجههای پایا انجام شدهاند. در گام نخست ارزیابی پژوهشهای منتخب، فرضیات همگنی و سوگیرینکردن انتشار بررسی شده است که یافتهها ناهمگنی اندازه اثر و سوگیرینکردن انتشار مطالعات مدنظر را نشان میدهد. در مرحله دوم نیز ضریب اندازه اثر و نقش تعدیلکنندگی متغیر سال پژوهش و قومیت با بهکارگیری نسخه دوم نرمافزار CMA ارزیابی شده است. نتایج نشان میدهد اندازه اثر طایفهگرایی و نزاع دستهجمعی معادل 38/ 0 است که برحسب نظام تفسیری کوهن، این میزان تاثیر در حد متوسط ارزیابی میشود. همچنین، با در نظر گرفتن قومیت بهصورت متغیر تعدیلکننده، ضریب اندازه اثر برای اقوام آذری معادل 481/ 0 و بیشتر از عربها با 363/ 0، لرها با 334/0 و کردها با 330/0 ارزیابی شده است. درمجموع، طبق نتایج پژوهش طایفهگرایی با تعدیلگری قومیت و گذر زمان تاثیر متفاوتی بر میزان نزاع دستهجمعی میگذارد.
خلاصه ماشینی:
به بیانی دیگر، بعد از گذشت این میزان دگرگونیهای اجتماعی و تغییرات فرهنگی هنوز در گوشهوکنار کشورمان، آثار ناگوار پدیدهای به نام نزاعهای دستهجمعی و درگیریهای گروهی و قبیلهای مشاهده میشود؛ بهطوریکه هنوز خشونت و نزاع ازجمله موضوعاتی است که در فرهنگ بعضی از هموطنان، شاخص قدرت یا دفاع از منزلت اجتماعی و فرهنگی و حیثیت خانوادگی محسوب میشود (پورافکاری، 1383: 3).
در دهه اخیر، درزمینه مفاهیم طایفهگرایی و نزاع دستهجمعی مطالعات متعددی در ایران انجام شده است و این مطالعات در حوزههای مختلف و از جوانب مستقیم و غیرمستقیم ارتباط این دو مفهوم را بررسی کردهاند؛ ازاینرو، بهدلیل گستردگی مطالعات در اینحوزه و رویکردهای متعدد، انجام یک فراتحلیل[1]با ترکیب نتایج پژوهشهای انجامشده ضرورت دارد و این فراتحلیل، باید با نگرشی جامع و منسجم وضع موجود، موضوع، عوامل و پیامدها و کاستیهای حوزه پژوهش را شناسایی کند.
<رجوع شود به تصویر صفحه> </رجوع شود به تصویر صفحه> این جدول نشاندهنده اندازه اثر درخصوص رابطه بین طایفهگرایی و نزاع دستهجمعی با فاصله اطمینان 95درصد در هرکدام از پژوهشهای انتخابشده است.
این امر، انسجام و یگانگی اجتماعی را خدشهدار کرده، ازاینرو، وجود و افزایش نزاع دستهجمعی در بین گروهها و اقوام مختلف سبب شده است تا محققان و پژوهشگران حوزه جامعهشناسی، حقوق، علوم سیاسی و ...
از دیگر یافتههای چشمگیر پژوهش، اندازه اثر بیشتر اقوام آذری (481/0) در مدل تصادفی نسبت به سایر اقوام است (لر 334/0، کرد 330/0 و عرب 363/0) به عبارتی میزان و تعلق به طایفه در بین اقوام آذری تأثیر بیشتری بر نزاع دستهجمعی نسبت به اقوام دیگر دارد.