چکیده:
ترور ـ و تروریسم ـ از جمله پدیدههایی است که امروزه از سوی دولتها، جریانهای گوناگون سیاسی و اجتماعی از یکسو و نیز رسانهها و وسایل ارتباط جمعی و شبکههای خبری و اطلاعرسانی از سوی دیگر، مورد توجه قرار گرفته و به نوعی بهرهبرداریهای خاصی از آن صورت میگیرد تا جایی که، بهویژه در دهه اخیر، دین اسلام را طرفدار ترور و تروریسم و شخص مسلمان را به عنوان تروریست، معرفی و تعریف مینمایند؛ ازاینرو بازکاوی فقهی ترور و مفهوم آن از دیدگاه اسلام در راستای پاسخی صحیح و شایسته به هجمه تبلیغاتی دشمنان و معارضان اسلام، ضروری مینماید. این مقاله، در ابتدا به مفهوم ترور در ادبیات سیاسی و حقوقی با استفاده از فرهنگنامههای علوم سیاسی و برخی کتب موضوعی تالیفشده در این باره میپردازد و سپس مفهوم ترور را در ادبیات قدیم و جدید لغویّون عرب از یکسو و تحلیل فقهی مفاهیم مرتبط از جمله محاربه، فتک، اغتیال و ارهاب از سوی دیگر، مورد تحلیل قرار میدهد. در ادامه به تناسب و تاکید موضوع مقاله، مفهوم ترور و محاربه ـ به علت ارتباط مفهومی و مصداقی ـ از دیدگاه حضرت امام خمینی (ره) با استقرا در آرا و سخنرانیهای ایشان تنقیح شده است.
خلاصه ماشینی:
با بررسی و تدقیق در نظرهای فوق، این نتیجه به دست میآید که غالب فقهای اهلسنّت، محاربه یا حرابه را به معنای قطع طریق گرفتهاند که این، مستلزم أخذِ مال غیر است؛ اما در «وسائل الشیعه» بابی تحت عنوان «إنّ کُلَّ مَن شَهَّرَ السّلاحَ لِإخافَةِ النّاسِ فَهُوَ مُحارِبٌ» وجود دارد که روایات منقول در آن، همگی درباره عنوان باب هستند و حاکی از آنند که محارب کسی است که به قصد ترساندن مردم اسلحه میکشد و این امر اختصاص به راهزنی و قطع طریق ندارد، هر چند آنها، مصداق بارز محارب هستند و در غیر این صورت، بایست روایات مذکور همگی مقیّد به قطع طریق شده باشد که چنین نیست (حرّ عاملی، بیتا: 535).
به هر حال، اگر ماده مذکور به این صورت تنظیم میشد: «هرکس که برای ایجاد رعب و سلب آزادی و امنیت مردم و «إفساد فیالأرض» دست به اسلحه ببرد، محارب است» بهتر و منطقیتر بود و در این صورت تعریف مزبور به دیدگاه حضرت امام (ره) بیشتر نزدیک میشد و مفهوم روشنتر از محاربه ـ هر چند با گستره عام ـ ارائه میگردید؛ البته لازم به ذکر است که قانونگذار در ماده 286 قانون مجازات اسلامی ذیلِ فصل نهم «بغی و افساد فیالأرض» به تعریف مفسد فیالأرض پرداخته است.