چکیده:
شعوبیه از نهضتهای مهم در تاریخ و تمدن اسلامی است. پس از روی کار آمدن امویان اصل بزرگ برابری و مساوات که از زمان پیامبر(ص) و در حکومت علوی (ع) مبنا قرار گرفته بود؛ جای خود را به برتری نژاد عرب بر سایر اقوام و تحقیر موالی و ملل دیگر بخصوص ایرانیان داد. نهضت شعوبیه اولین حرکت در برابر موج برتری جویی اعراب بود و برای رسیدن به اهداف خود مراحلی همچون: حزب عربی، حزب تسویه و نهضت شعوبیه را طی کرد. در این میان نخبگان ایرانی برای تجدید استقلال و احیاء فرهنگ باستانی ایران تلاش نمودند و با اقدامات خود حس ملیت و انتقام را در ایرانیان برانگیختند. شعوبیه برای نشر عقاید خود و تحریک
حس ملی ایرانیان اغلب از ابزار شعر و ادبیات استفاده کردند. این مقاله درصد است با روش توصیفی- تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه ای و منابع به بررسی موضوع بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"پس از روی کار آمدن امویان اصل بزرگ برابری و مساوات که از زمان پیامبر(ص) و در حکومت علوی (ع) مبنا قرار گرفته بود؛ جای خود را به برتری نژاد عرب بر سایر اقوام و تحقیر موالی و ملل دیگر بخصوص ایرانیان داد.
ایرانیان که شکوه و عظمت امپراتوری خود را از دست داده بودند، دلخوشی آنها به این بود که دین جدید عدالت را در بین آنها برقرار کنند؛ ولی عملکرد نامناسب امویان در تفاوت فاحش میان اعراب و موالی باعث بروز قیامها و نهضتهای ملی، سیاسی و مذهبی شد.
بر این اساس آنان نام نهضت خویش را شعوبی گذاشتند تا در مقابل سیاست اموی، احساس همگرایی ایرانی خویش را پایگاهی قرآنی داده باشند و از این طریق هم تبلیغات دستگاه اموی را در محو ملیتها رسوا سازند و رژیم خلافت را که به عنوان اسلام مدعی خلافت پیامبر (ص) و حکومت الهی بود را خلع سلاح کنند و از سوی دیگر اسلام نفوذ زیادی در بین مردم ایران داشت تا بتوانند استقلال، فکر، ملیت و احیای شخصیت ایرانی را بدون آنکه با مقاومت مذهبی رو بهرو شوند رسوخ دهند.
طرفداران این مسلک اشراف عرب و بادیه نشینان و بعضی از ایرانیان بودند که دین اسلام و آداب و رسوم عربی در آنها رسوخ تمام عیار داشت و برای تایید عقاید خود دلایلی را ذکر میکردند.
پیروان این نهضت ایرانیان بودند و هدف آنها در مرحله اول این بود که میان عرب و دیگر اقوام تفاوتی نیست و اگر فضیلتی باشد تنها در تقوی است که این مرحله به مرحلهی تسویه مشهور شد."