چکیده:
افزایش معاملات و خدمات تجاری، تقاضا برای پول را پدید میآورد که به عنوان
رکنی ضروری در مبادلات ایفای نقش میکند. جامعهی اسلامی در ابتدا دارای پول
خاص خود نبود و از درهم و دینار ایران و روم در معاملات استفاده میکرد. در
نیمهی دوم قرن اول هجری با اقدامات عبدالملک بن مروان خلیفه اموی سکه های
اسلامی ضرب شدند. سکههای درهم و دینار دارای یک وزن مشخص و مقدار معین
نقره و طلا بودند. وجود دارالضرب های فراوان در قلمرو اسلامی در قرن دوم هجری
گویای استقلال مالی مسلمانان بود. سکه ها علاوه بر کاربرد اقتصادی، از مهمترین
منابع اطلاعاتی مربوط به عناوین و القاب، گسترش قلمرو اسلامی و مدت خلافت و
حکومت بودند. با گسترش بازرگانی، بازرگانان مسلمان علاوه بر سکه از پول
اعتباری در داد و ستد استفاده میکردند که از مزایایی چون امنیت و حمل و نقل
آسان برخوردار بودند. ضرب سکه و استفاده از انواع پول در معاملات تجاری
موجب رشد و رونق اقتصادی در سراسر قلمرو اسلامی گردید.
خلاصه ماشینی:
"تقلید کردند بدون اینکه تصاویر پادشاهان ساسانی و محل و تاریخ ضرب را از روی آنها بردارند، نام خود و کلمات شهادتین (جید، بسم الله، بسم الله ربی، بسم الله لا اله الا الله، بسم الله لا اله الا لله وحده محمد رسول الله، بسم الله ولی الامر، الحمدلله، محمد رسول الله و نمونه هایی از این قبیل) را به خط کوفی بر حاشیهی سکهها بر آنها اضافه کردند(امینی، 1389: 15؛ شمس اشراق، 1369: 10-11و41-42و105؛ نقشبندی، 1369: 4و32 ؛ داوودی و دیگران، 1387: 58؛ غلامی دهقی، 1391: 105 ؛ وثیق، 1387: 42).
در دورهی حضرت علی (ع) درهمهایی به همان سبک و مضامین قبلی ضرب شدهاند(داوودی و دیگران، 1387: 58-59 ؛ پول و نظامهای پولی، 1375: 159؛ مکی، 1383: 237؛ نقشبندی، 1369: 5 و33-34) و در دوران خلافت معاویه نیز درهمهای عرب ساسانی ضرب شده است(زرینکوب و دیگران، 1379: 4/ 316 ؛ نفیسی، 1384: 174 ؛ نقشبندی، 1369: 34 ؛ اشپولر، 1379: 2/ 241).
بر این اساس محاسبات مالیاتی دولت اسلامی زمانی به درهم و زمانی دیگر به دینار بود و از آنجایی که درآمد و مخارجش در سراسر قلمرو اسلامی با سیستم پولی مختلف بود، بنابراین در اخذ مالیات و زکات و همچنین پرداخت هزینهها با هر دو نوع پول نقرهای و طلایی سروکار داشتند(پول و نظامهای پولی، 1375: 153-154).
ضرابخانه کلمهی سکه در ابتدا نام مهر آهنینی بود که بر آن کلمات و نقشهایی که به صورت معکوس حک شده بودند بر روی درهم و دینار ضرب میکردند."