چکیده:
تمایز میان بنیادهای سکولاریسم با مبانی نظام اندیشه های اسلام بر محققان این عرصه
پوشیده نیست. با این حال، مروری بر این بنیادها با رویکرد معرفتی- فلسفی و واکاوی
تاریخ ظهور و بسط سکولاریسم در جهان غرب و جهان اسلام و نیز بررسی تلاش های
صورت گرفته از سوی سکولارها در عرصه نظر و عمل در جهان اسلام می تواند راهگشای
فهم علل پایداری و ماندگاری اندیشه ها و مبانی سکولاریستی به رغم تلاش های گسترده
برای اسلامی سازی و بومی سازی علوم جدید باشد. فهم نظام تکوین (با نظر به مبدا و غایت آن) به مثابه افعال و آثار الهی، فهم نظام تشریع به مثابه اقوال الهی و ترسیم چهارچوب کلی نگرش «آیتی» به هستی، می تواند زمینه ساز تحول نگرش به علوم طبیعی متناسب با فضای تمدن معاصر اسلامی باشد.
خلاصه ماشینی:
(واترهاوس ، (350-347 :1921 در متون انگليســي تأليف شــده پيرامــون سکولاريســم و سکولارســازي ، مورخان و نظريه پردازان سياسي حداقل در يک نکته اساسي اتفاق نظر دارند و آن اينکه سکولاريسم به هر نحوي که تعريف شود ـ به مثابه يک واکنش ، يک حرکت اعتراض آميز٥، يک آموزه و يا يک ايدئولوژي (٦) ـ و هدف غايي سکولارســازي هر چه باشــد (انکار خدا و حذف کامــل دين ، محدود کــردن دين به حوزه خصوصي و در عين حال پذيرش وجود خدايي کــه در امور دنيوي يا غيرديني مردم حرفي براي گفتن نــدارد)، ثمره اي از ثمرات جامعه مســيحي اســت و اين ايده را نمي توان خارج از بافت تحول اروپا و جنبش هاي اصلاحي ١٢٥ مسيحي آن درک کرد.
جورج هاليواک که در ١٨٤٦ براي نخستين بار اصطلاح سکولاريسم را به کار برد، در اثر تأليفي خود «سکولاريسم انگليسي » تصريح مي کند: «سکولاريسم به مثابه مهم ترين عنصر متمايز دوران جديد حيات غربي ، نظامي اخلاقي به معناي وســيع کلمه (اخلاق ) است که راهنماي انســان مدرن در همه عرصه هاي حيات اين جهاني اســت .
با توجه به آنچه گذشت ، سکولاريسم نقطه مقابل دين در همه عرصه هاي هستي شناختي ، انسان شــناختي و معرفت شــناختي اســت و از اين رو، امکان جمع آن هــا وجود ندارد و اســلام در ذات خود با مباني سکولاريســم مباينت دارد.
, article 'Secularism' in Encyclopedia of Religion and Ethics, Ed. By James Hastings (New York: Charles Scribner's Sons, 1921) vol.