چکیده:
با توجه به اهمیت موضوع مرگ و معاد در جهانبینی اسلامی، مسئله تدفین و چگونگی آن از نگاه اسلام، جایگاهی ویژه دارد. اگرچه در زمینه ساخت قبور و نشانههای مرتبط با آن در مذاهب گوناگون اسلامی دیدگاههایی متفاوت وجود دارد، پرسش پیش رو این است که این تفاوتها در ایران به چه صورتی بروز و ظهور یافتهاند؟ نگارندگان بر این باورند که در قبرستانهای شناسایی شده از دورههای مختلف اسلامی ایران، شواهد و نشانههایی به چشم میخورد که نگاه تقریباً نزدیکی در میان مذاهب گوناگون اسلامی در زمینه چگونگی ساخت یادمانهای مربوط به مردگان وجود داشته است. گستردگی حوزه پراکنش، کتیبهها و نقوش موجود بر سنگ قبرهای گهوارهای بیانگر آن است که این سنگ قبرها صرفاً به جغرافیا، دوره سیاسی یا مذهب خاص محدود نبودهاند. وحدت شکل سنگ مزارهای مورد بررسی قرار گرفته، در حقیقت بیانگر وحدت سیاسی و عقیدتی مردمی است که زیر لوای اسلام زندگی میکردند. تنوع نقوش و تفاوتهای جزئی فرمها، گویای ویژگیهای منطقهای و تسامح مذاهب مختلف موجود در ایراناند.
خلاصه ماشینی:
در گزارش دیگری به شناسایی دو نمونه سنگ قبر با برجستگی فوقانی در قبرستانی حوالی امامزاده عقیل شهر حسنآباد از توابع شهرستان بیجار استان زنجان اشاره شده است (نیکزاد و کناری، 1384: 384).
همچنین سه نمونه سنگ قبر با برجستگی فوقانی در موزه گرگان وجود دارد که محل کشف آنها شهرهای گنبد، گرگان و امامزاده عبدالله این شهر ذکر شده (رجایی علوی و وفایی، 31:1388) و از همین منطقه، کتابی درباره سنگ مزارها و کتیبههای تاریخی گرگان و استرآباد توسط آقای اسدالله معطوفی نگاشته شده است (معطوفی، 1387).
از روستای گاوکشک شهرستان کازرون استان فارس نیز سه نمونه از این نوع سنگ قبر گزارش شده است (شیخ الحکمایی، 120:1373).
گروه دوم سنگ مزارهای نوع گهوارهای صندوقی است که در این گروه، ارتفاع برجستگی فوقانی کمتر از پایه در نظر گرفته میشود (شکل 2).
نمونه سنگ قبر گهوارهای تخت با یک زائده بر روی قسمت برجستگی فوقانی از روستای انار، شهرستان مشکینشهر، استان اردبیل به تصویر صفحه مراجعه شودتصویر 4.
نمونه سنگ قبر گهوارهای تخت با یک زائده بر روی قسمت برجستگی فوقانیاز روستای خانقاه، شهرستان هریس، استان آذربایجان شرقی 2-1.
سنگ قبر گهوارهای مطبق با نقش دو قبه روی برجستگی فوقانیدر قبرستان اطراف امامزاده اسحاق، روستای خانقاه، شهرستان هریس، استان آذربایجان شرقی به تصویر صفحه مراجعه شودتصویر9.
سنگ قبر گهوارهای صندوقی با برجستگی فوقانی شیروانیشکل، منطقه کازرون، روستای گاوکشک، استان فارس (شیخ الحکمایی120:1373) به تصویر صفحه مراجعه شودتصویر10.
سنگ قبر گهوارهای صندوقی با چهار برجستگی در چهار گوشه سنگ قبر،در قبرستان اطراف امامزاده اسحاق روستای خانقاه، شهرستان هریس، استان آذربایجان شرقی به تصویر صفحه مراجعه شودتصویر 11.