چکیده:
تشیع در درازنای تاریخ خود، همواره نقاط اوجی داشته که بر پایه آنها، به شیوههای گوناگون گسترش مییافته و پیروانش در سراسر جهان، فزونی میگرفتهاند. سدههای دهم و یازدهم هجری نیز نقطه اوجی در تاریخ تشیع به شمار میرود؛ زیرا حکومت صفویه در این قرن در ایران تاسیس شد و با حمایت رسمیاش از تشیع، زمینه را برای گسترش آن در ایران فراهم آورد.
همزمان با حکومت صفویان در ایران، در منطقه دکن (جنوب هند) نیز رویدادهایی پیش آمد که آنها را میتوان نقطه اوج تاریخ تشیع در آنجا خواند؛ اوجی که بهرغم اهمیت فراوانش، نزد پژوهشگران حوزه تاریخ تشیع، کمتر شناخته شده است. این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که تاثیر برپایی حکومتهای محلی شیعیان در دکن سدههای یاد شده، در گسترش تشیع در آن مناطق چه بود؟ این تحقیق بر این فرضیه استوار است که بهرغم کوششهای حاکمان این حکومتها در پشتیبانی از مذهب تشیع، شمار فراوانی از مردم این منطقه، به این مذهب نگرویدند، بلکه این کارها تنها زمینه را برای آشنایی آنان با تشیع و گرایش به آن در دورههای بعدی فراهم کرد. این مقاله با استفاده از روش کتابخانهای و بررسی تطبیقی و تحلیلی منابع، با اشارهای کوتاه به پیشینه حضور شیعیان در منطقه دکن، کارهای حاکمان محلی آنجا را در زمینه حمایت از تشیع، سیر گسترش تشیع در این منطقه و میزان گرایش مردم به این مذهب در دوره یاد شده برمیرسد و فرضیهاش را تایید میکند.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش به دنبال پاسخ به این پرسش است که تأثیر برپایی حکومتهای محلی شیعیان در دکن سدههای یاد شده، در گسترش تشیع در آن مناطق چه بود؟ این تحقیق بر این فرضیه استوار است که بهرغم کوششهای حاکمان این حکومتها در پشتیبانی از مذهب تشیع، شمار فراوانی از مردم این منطقه، به این مذهب نگرویدند، بلکه این کارها تنها زمینه را برای آشنایی آنان با تشیع و گرایش به آن در دورههای بعدی فراهم کرد.
چنانکه ایرانیان در بسیاری از نقاط کشورشان همچون مناطق مرکزی (شهرهایی همچون قم و کاشان) و شمال شرقی (شهرهایی همچون مشهد و نیشابور و سبزوار)، پیش از تأسیس حکومت صفویه در ایران، با مذهب تشیع آشنا بودند و این مذهب پیروان فراوانی بهویژه در این مناطق داشت که زمینه را برای گرایش به مذهب تشیع در دوره صفوی فراهم کرد، در منطقه دکن نیز کوششهای حاکمان بهمنی در حمایت از شیعیان و هجرت شمار بسیاری از شیعیان ایران و عراق به این منطقه در این دوره، زمینه را برای آشنایی مسلمانان و هندوهای منطقه دکن با مذهب تشیع فراهم آورد؛ پدیدهای که بعدها پس از تأسیس حکومتهای محلی دکن و رسمی شدن تشیع در آنجا، به گرایش بیشتر مردم این منطقه بدین مذهب انجامید.
رواج تشیع در دکن (سدههای دهم و یازدهم هجری) رسمی شدن تشیع نزد قطبشاهیان، عادلشاهیان و نظامشاهیان و حمایت آنان از این مذهب به هجرت گروه فراوانی از شیعیان به منطقه دکن بهویژه از مناطقی همچون ایران و عراق و استقرارشان در قلمرو حکومتهای پیشگفته شد.