چکیده:
ناحیه خورازم در ماوراءالنهر، در قرون نخست اسلامی بسیار مهم بوده است. با توجه به ویژگی های اقتصادی و سیاسی این منطقه در این دوران، توسعه اقتصادی ـ سیاسی اش را می توان بررسی کرد. بازرگانی پویا و تجارت کالاهای پررونق برای بررسی توسعه اقتصادی و ساختار سیاسی دو قطبی آن، برای بررسی توسعه سیاسی، بسیار مهم می نماید. قرارگیری خوارزم بر سر راه های تجاری دنیای آن روز به ویژه راه ابریشم، این منطقه را به نقطه اتصال بازرگانی شرق ـ غرب بدل ساخت و در توسعه اقتصادی اش بسیار تاثیر گذارد. جایگاه جغرافیایی خوارزم و ویژگی های طبیعی ـ اقلیمی اش نیز از دید غنای منابع طبیعی و کشاورزی و دسترس آن به دو رودخانه سرشار، در رونق بازرگانی مردمان خوارزم و توسعه اقتصادی اش تاثیرگذار بوده است. ساختار سیاسی دوقطبی منطقه؛ یعنی خاندان های محلی تابع دولت مرکزی ایران که هم مروج علوم و هم حامی بازرگانی بودند، موجب رشد حیات شهری و توسعه سیاسی خوارزم در آن دوران شد. داده های گردآوری شده به شیوه کتابخانه ای بر پایه شیوه توصیفی و پس از آن، شیوه تحلیلی بررسی شده اند. خوارزم بر پایه عوامل موثر در توسعه آن، به الگویی از منطقه توسعه یافته اقتصادی ـ سیاسی در قرون نخست اسلامی به شمار می رفت و حضور خاندان های محلی حاکم بر آن جا مانند آل آفریغ در کنار دولت مرکزی ایران، در توسعه سیاسی و رشد حیات شهری این منطقه تاثیرگذار بود.
خلاصه ماشینی:
خوارزم بر پایه عوامل مؤثر در توسعه آن، به الگویی از منطقه توسعهیافته اقتصادی ـ سیاسی در قرون نخست اسلامی به شمار میرفت و حضور خاندانهای محلی حاکم بر آنجا مانند آلآفریغ در کنار دولت مرکزی ایران، در توسعه سیاسی و رشد حیات شهری این منطقه تأثیرگذار بود.
خاندانهای حاکم با نامهای «آلآفریغ» (آلعراق) و «آلمأمون» در قرنهای سوم و چهارم هجری در کنار نفوذ سامانیان و غزنویان بر خوارزم حکم میراندند و خوارزم بر اثر این پویایی سیاسی و بازرگانی و با تکیه بر نظام پولی خود و رونق گرفتن آن در رودخانههای مستعد کشتیرانی (آمودریا و سیردریا)، روند توسعه را در منطقه ماوراءالنهر سپری کرد، بلکه به الگویی از توسعه در برای آگاهی بیشتر از اوضاع خوارزم در دوران قبل از اسلام، ر.
قرارگیری آن بر سر راههای تجاری و دسترس آسان به نواحی شمال ماوراءالنهر و جنوب روسیه، از ویژگیهای جغرافیایی منطقه خوارزم در قرون نخست اسلامی به شمار میرفت و همین ویژگی، بر توان منطقه برای دستیابی به توسعه بیشتر افزود.
اصطخری از تجارت پررونق پوست در منطقه خوارزم گزارش داده و اشاره کرده که آنجا مرکز مهم فروش پوست حیواناتی همچون گاو و گوسفند بوده است و بازرگانان خوارزمی از راه شمالی برای خرید و فروش این محصول به روسیه و دیگر نواحی حاشیه ولگا میرفتهاند (اصطخری، آ، 304 ـ 305).
بنابراین، بخشی از این محصول در منطقه خوارزم و بخش دیگری در دیگر نواحی تولید و تأمین میشد و خوارزم کانون مهم تجارت پوست در نخستین سدههای اسلامی به شمار میرفت و حتی شاخه شمالی جاده ابریشم را به اعتبار حجم بسیار بالا و رونق فراوان تجارت پوست حیوانات در آن، «جاده پوست» میخواندند.