چکیده:
یکی از مهمترین جنبههای اعجاز زبانی قرآن، موسیقی دلنشین آن است که نقش زیادی در برتری متن قرآنی بر متون دیگر دارد. در ساختار موسیقایی اعجابانگیز قرآن با دو گونة ایقاع درونی و ایقاع بیرونی رو به رو هستیم که هریک از گونههای یادشده دارای مولفههایی چون: ایقاع درونی مترادف و متمایز، ایقاع تکرار، ایقاع توازی، ایقاع فواصل، ایقاع آوایی، ایقاع تکیه و ایقاع نغمآهنگ میباشند. همسویی این مولفهها با مضامین آیات در نهایت به انسجام متن قرآنی میانجامد. این مقاله در صدد است تا با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی همراه با استخراج شواهد قرآنی، این جنبه از اعجاز قرآن کریم را در سورة حاقّه بررسی کند. نتایج این پژوهش نشان میدهد، قرآن کریم که تجلیگاه کلام الهی است افزون بر معانی و محتوای ژرف، سرشار از زیباییهای متعدّد موسیقایی است، به طوری که ساختار تمام اجزاء و عناصر موسیقایی آن متناسب با یکدیگر و هماهنگ با محتوا و اغراض متن قرآنی بهکار گرفته شده و در القای هر چه بیشتر معانی و مفاهیم آیات سهیم است.
خلاصه ماشینی:
نمونهای از این نوع ایقاع در آیات 18 تا 37 سوره الحاقه جلوه میکند، آنجا که خداوند متعال میفرماید: ﴿یومئذ تعرضون لا تخفی منکم خافیة (18) فأما من أوتی کتابه بیمینه فیقول هاؤم اقرؤوا کتابیه (19) إنی ظننت أنی ملاق حسابیه (20) فهو فی عیشة راضیة (21) فی جنة عالیة (22) قطوفها دانیة (23) کلوا واشربوا هنیئا بما أسلفتم فی الأیام الخالیة (24) وأما من أوتی کتابه بشماله فیقول یا لیتنی لم أوت کتابیه (25) ولم أدر ما حسابیه (26) یا لیتها کانت القاضیة (27) ما أغنی عنی مالیه (28) هلک عنی سلطانیه (29) خذوه فغلوه (30) ثم الجحیم صلوه (31) ثم فی سلسلة ذرعها سبعون ذراعا فاسلکوه (32) إنه کان لا یؤمن بالله العظیم (33) ولا یحض علی طعام المسکین (34) فلیس له الیوم هاهنا حمیم (35) ولا طعام إلا من غسلین (36) لا یأکله إلا الخاطؤون (37)﴾؛ {ترجمه: در آن روز همگی به پیشگاه خدا عرضه میشوید و چیزی از کارهای شما پنهان نمیماند!(18) پس کسی که نامة اعمالش را به دست راستش دهند (از شدت شادی و مباهات) فریاد میزند که: «(ای اهل محشر!) نامة اعمال مرا بگیرید و بخوانید!(19) من یقین داشتم که (قیامتی در کار است و) به حساب اعمالم میرسم!»(20) او در یک زندگی (کاملا) رضایتبخش قرار خواهد داشت (21) در بهشتی عالی(22) که میوه هایش در دسترس است!(23) {و به آنان گفته میشود:} بخورید و بیاشامید گوارا در برابر اعمالی که در ایام گذشته انجام دادید!(24) اما کسی که نامة اعمالش را به دست چپش بدهند میگوید: «ای کاش هرگز نامه اعمالم را به من نمیدادند(25) و نمیدانستم حساب من چیست!(26) ای کاش آن [مرگ] کار را تمام میکرد!(27) مال و ثروتم هرگز مرا بینیاز نکرد(28) قدرت من از [کف] من برفت!(29)» [گویند] بگیرید او را و در غل کشید(30)آنگاه میان آتشش اندازید(31)سپس در زنجیری که درازی آن هفتاد گز است وی را در بند کشید(32)؛ چرا که او هرگز به خداوند بزرگ ایمان نمیآورد(33) و هرگز مردم را بر اطعام مستمندان تشویق نمینمود(34) از این رو امروز هم در اینجا یار مهربانی ندارد(35) و نه طعامی، جز از چرک و خون!(36) غذایی که جز خطاکاران آن را نمیخورند!(37)}.