چکیده:
حقوق شهروندی مجموعهای از حقوق قانونی و مدنی است که در چهارچوب قانون اساسی کشورهای مردمسالار تعریف میشود و بنیانهای کافی را برای همبستگی ملی، فرای قومیت، نژاد و جنسیت فراهم میکند. این نگرش به حقوق شهروندی در مبانی نظری دین مبین اسلام و سیره ی نبوی و ائمه هدی در رابطهی حق و تکلیف به خوبی ترجمان یافته است. پس از انقلاب اسلامی و تدوین قانون اساسی، حقوق شهروندی در ایران بازتعریفی دینی و اجتماعی پیدا کرد. این پژوهش بر اساس روش کتابخانهای و اسنادی و با استفاده از روشهای تفسیری زمینهمند به دنبال پاسخگویی به این سؤال میباشد که «حقوق شهروندی در اندیشههای امام خمینی بر چه اصولی شکل گرفته است و چه تفاوتی با حقوق شهروندی در غرب دارد؟». نتایج بهدست آمده بیانگر آن است که شکلگیری حقوق شهروندی در اندیشه امام برگرفته از مسئله حق و تکلیف در دین مبین اسلام میباشد. همچنین امام معتقد به نظام ولایی تحت ولایت فقیه است که مردم در این نظام از اهمیت فوقالعادهی تأسیسی، مشارکتی و نظارتی برخوردار هستند. همچنین در چهار مولفهی آزادیهای سیاسی ـ اجتماعی و مشارکت سیاسی، زنان، اقلیتهای دینی و نژادی و شهروندی سطحی و عمیق تفاوتهای اندیشهی امام خمینی و غرب در خصوص شهروندی مورد بررسی قرار گرفته است. اما بهطور کلی توجه به اخلاق و ارزشهای متعالی انسانی علاوه بر ویژگیهای مادی را میتوان از تفاوتهای حقوق شهروندی در اندیشه ی امام با غرب برشمرد.
A citizenship right is series of legal and civil rights that is defined in framework of constitution of democratic countries. And it is provide sufficient basis for national unity، to ethnicity، race and gender. This approach of citizenship has been interpreted by in the theoretical foundations and methodology of the Prophet and the Imams of Islam with relation to the right and the duty. After the Islamic Revolution and the constitution in Iran، citizenship redefinition by religious and social . This study is based on documentary way، by this interpretation fields seeks to answer the question: The civil rights in the thoughts of Imam Khomeini on what principles shaped and different from citizenship in the West ? The results indicate that the formation of Imam Khomeini’s idea of citizenship in from the right and obligation is in Islam. Imam Khomeini believed that guardianship system is under Supreme Leader، and establishment of the system of extraordinary importance، are participatory and oversight. People are extraordinary importance in the system established، participatory and oversight. Also these are discussed four component of political freedom and political participation، women، religious and ethnic minorities and citizenship superficial and deep differences in ideology of Imam Khomeini and west of citizenship. But، can be differences with the West، outlined his idea of citizenship rights. According to the ethics and values of human excellence in addition to the material properties.
خلاصه ماشینی:
در ادامه درصدد است تا دو کلید واژه اصلی تفکر امام یعنی ، نظام ولایی و آزادی فردی را شــرح داده و رابطه آن دو را بررســی نماید و حقوق شهروندی را با توجه به مبانی حق و تکلیف در سیره ی نظری و عملی امام تبیین نماید و در نهایت مؤلفه های حقوق شهروندی در اندیشه ی امام و غرب را مورد واکاوی قرار دهد و به ارائه نتیجه گیری بپردازد.
باید دانســت که توجه در اندیشــه حق و تکلف یا حقوق شــهروندی مستلزم ورود به رابطه آزادی افــراد و مفهوم ولایت فقیه در جامعه اســت ، ولایت فقیه در جامعه به عنوان کلید واژه اصلی تفکر امام گویای شکل گیری مفاهیم اجتماعی اندیشه ایشان می باشد.
تبیین رابطه حق و تکلیف در اندیشــه ی امام خمینی وامدار برداشــت دین مبین اسلام از این امر است ، برای بررسی این رابطه باید دو کلید واژه ی اصلی در تفکر امام خمینی یعنی نظام ولایی و آزادی افراد در جامعه را مورد بررسی قرار دهیم ، تا براساس رابطه ایی که میان این دو امر به وجود می آید، ابعاد حقوق شهروندی معنا یابد.
آزادی سیاسی اجتماعی و مشارکت سیاسی مردم نظر امام خمینی در مورد داشتن آزادی عقیده و بیان این است که ، افراد در داشتن هر گونه عقیده ایی آزاد می باشند، ایشان بنا نداشت عقیده و ارزش های اسلامی را بر کسی تحمیل کند، او معتقد بود برای رسیدن به استقلال ابتدا باید فکر آزاد و مستقل داشت و آزادی فکری را در این اثر می دانست که تمایلات درونی ، جاذبه ها و وابستگی ها بیرونی نمی تواند بر تفکر انسان اثر ٢٣ بگذارد (منتظرقائم ١٣٨١: ٦٨).