چکیده:
نظریات گوناگونی درباره عدالت در مکاتب دینی و غیر دینی نظم و نسق یافته و بررسیها و نقدهایی نیز را بهدنبال داشته است. در این میان، نظریّه قرآنی عدالت، کمتر از سوی دانشمندان اسلامی مورد توجه قرار گرفته و لازم است ابعاد گوناگون آن، بهویژه بر پایه روشهای نوین روشن گردد. یکی از ابعاد بسیار ناشناخته نظریه قرآنی عدالت، شاخصهای عدالت از دیدگاه قرآن کریم است. این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی و بر اساس مدل شاخصنگاری دینی، آیات مربوط به عدالت در قرآن کریم را استخراج و تجزیه و تحلیل نموده و به چهار شاخص ابعادی «عدالت فرهنگی»، «عدالت سیاسی»، «عدالت اجتماعی» و «عدالت اقتصادی» دست یافته و شاخصهای اصلی و کیفی هر یک را با استناد به آیات قرآن کریم توضیح داده است.
Various views have been formed on justice in religious and non-religious schools and have ensued studies and critiques، as well. Meanwhile، the Qur’ānic theory of justice has been insufficiently attended to by Islamic scholars and its various dimensions، especially based on modern methods، need to be clarified. One of the most unnoticed dimensions of the Qur’ānic theory of justice is the indices of justice from the Holy Qur’ān’s point of view. Through the method of analyzing the qualitative content and on the basis of religious indexing، the verses about justice in the Qur’ān have been extracted، analyzed، and categorized into four dimensional indices of “cultural justice”، “political justice”، “social justice”، and “economic justice” and the main and qualitative index of each has been explained with reference to the Holy Qur’ān.
خلاصه ماشینی:
این پژوهش با روش تحلیل محتوای کیفی و بر اساس مدل شاخصنگاری دینی، آیات مربوط به عدالت در قرآن کریم را استخراج و تجزیه و تحلیل نموده و به چهار شاخص ابعادی «عدالت فرهنگی»، «عدالت سیاسی»، «عدالت اجتماعی» و «عدالت اقتصادی» دست یافته و شاخصهای اصلی و کیفی هر یک را با استناد به آیات قرآن کریم توضیح داده است.
در قرآن کریم برای عدالت چند شاخص ابعادی ذکر شده که یکی از شاخصهای ابعادی عدالت، «عدالت فرهنگی» است.
در این پژوهش شاخصهای کیفی بهدست آمده از آیات قرآن کریم پس از پالایش و طبقهبندی، در چهار دسته قرار گرفتند که با توجه به ماهیت مفهومی هر دسته، مفهومی انتزاعی برای هر دسته انتخاب شد و بدین ترتیب، شاخصهای ابعادی عدالت روشن شد که عبارتاند از: عدالت فرهنگی، عدالت اجتماعی، عدالت سیاسی و عدالت اقتصادی.
هرچند در این دستهبندیها و انتخاب مقولات ابعادی چهارگانۀ پیشگفته نمیتوان ادعا کرد که نظریۀ ابعاد چهارگانۀ فرهنگ (فرهنگ، اجتماع، سیاست و اقتصاد) دخالت نداشته است، اما پژوهشگر سعی کرده تا حد ممکن، آن نظریه را مبنای این تقسیمبندی قرار ندهد و با استنطاق از خود قرآن کریم و بررسی دقیق مفاهیم و شاخصهای کیفی و اصلی، به دستهبندی قابل قبولی دست پیدا کند.
، شاخص ابعادی نخست را تعیین کنیم که به نوعی سایر شاخصهای ابعادی دیگر را نیز سیراب و اشراب کند، باید بر شاخص ابعادی عدالت فرهنگی دست بگذاریم؛ زیرا شاخص اصلی «توحید» که پایه و اساس تمام شاخصهای عدالت در قرآن کریم است، زیرمجموعۀ شاخص ابعادی عدالت فرهنگی است.