چکیده:
یکی از رهاوردهای تجدد در فرهنگ بهداشت و پزشکی ایران، ارائه خوانشی ناسوتی از بهداشت و تلاش برای درمان بیماری از همان رهگذر بود. به واسطه مرگ و میر مادر و کودک بهعنوان یکی از دلایل کاهش جمعیت، بهداشت زنان در عصر قاجاری در کانون توجه قرار گرفت. با انتشار روزنامههایی توسط زنان در اواخر دوره قاجاری، مسئله بهداشت مورد توجه روزنامهنگاران زن قرار گرفت. عالم نسوان(1311-1299) از روزنامههایی بود که واکاوی آن بر محور مسئله بهداشت زنان و بر اساس الگویی توصیفی-تحلیلی هدف پژوهش حاضر است. نتایح پژوهش حاکی از آن است، حجم قابلتوجهی از مقالات مرتبط با بهداشت زنان در این مجله، بیانگر نوعی تحول نگرش از ناآگاهی به تنانگی زن به ضرورت بسط مفهوم آن با توسل به پزشکی مدرن است. نویسندگان مجله با تأکید بر اهمیت پیشگیری و درمان بیماری، ضرورت جایگزینی پزشکی نوین با طبابت سنتی، نقد خرافهگرایی و بسط عقلگرایی و پزشکی نوین با الهام از تجربههای کشورهای غربی، جهت ارتقای سطح آگاهی بهداشتی زنان گام برداشتند. از این منظر، عالم نسوان رامیتوان نماینده تفکری دانست که درصدد رخنه در ساختار و گزارههای سنتی مسلط بر نگرش به زن بود و میکوشید، افق نوینی بگشاید که در آن زنان به بهداشت دانش و آگاهی بیشتری پیدا کنند.
At the eve of 20th century, a group of Iranian modernist women established a journal under the name “Alam-e Nesvân” (World of Women). This was part of a great modernist movement by Iranian women whose presence and attempts concentrated mainly in Tehran and other great cities. Among different issues of this journal, feminine hygiene and medcine and the modernist approach of the journal to these issue call for especial attention. Focusing on this journal, we aims to shed light on some less-studied aspects of Iranian women’s social and cultural life in late 19th and early 20th century. As the results show, this journal represent an attempt by a group of Iranian modernist women who aimed to conduce a change in the feminine discourse of Iranian culture in early 20th century from the traditionalist-masculine tone to a modernist-feminie one.
خلاصه ماشینی:
زنان، تجدد، و بهداشت نوین در آستانة تشکیل دولت مدرن بررسی رویکرد مجلة عالم نسوان به بهداشت زنان بهاره صفائیان توران طولابی چکیده یکی از رهآوردهای تجدد در فرهنگ بهداشت و پزشکی در ایران ارائة خوانشی ناسوتی از بهداشت و تلاش برای درمان بیماری از همان رهگذر بود.
نویسندگان مجله، با تأکید بر اهمیت پیشگیری از بیماری و درمان آن، ضرورت جایگزینی پزشکی نوین با طبابت سنتی، نقد خرافهگرایی، و بسط عقلگرایی و پزشکی نوین، با الهام از تجارب کشورهای غربی، برای ارتقای سطح آگاهی بهداشتی زنان گام برداشتند.
افزونبراین، در پژوهش حاضر، که به روش توصیفی ـ تحلیلی است، کوشش شده تا مقولههایی مثل تکاپوی روزنامهنگاران زن (بهصورت مشخص نویسندگان عالم نسوان) برای ارتقای آگاهی زنان دربارة بهداشت، ستیز با خرافهگرایی، تغییر مفهوم قابلگی به پرستاری، و ضرورت توجه دولت در سطح قانونگذاری به ازدواج و بهداشت واکاوی شود.
بررسی واکاوانة این مجله حاکی از بروز عینی دو مشخصه برای آگاهیبخشی به جامعة زنانه است: نخست، حتیالمقدور ارائة راهکارهایی برای پیشگیری از بیماری؛ دوم، آموزش چگونگی مقابله با بیماری و زدودن ذهنیتهای سنتی همچون خوددرمانی؛ و تأکید بر ضرورت داشتن آگاهی و مراجعه به پزشک حاذق.
در مجلة عالم نسوان نیز تلاش شده است تا با معرفی این بیماری گامی برای آگاهسازی زنان برداشته شود.
باوجود تلاش نویسندگان مجله برای ارتقای نگرش و سطح آگاهی جامعة زنانه دربارة بهداشت و پزشکی مدرن، واکاوی این مقالهها بیانگر این است که رویکرد مجله گاهی سطح بسیار ناچیزی از زنان جامعه را دربر میگیرد.