چکیده:
بحث زمان و مکان از جمله مباحث ریشه دار و سنتی در تاریخ فلسفه است که در طول تاریخ اندیشه بشر،
ذهن فلاسفه را از دوران یونان باستان به خود مشغول کرده چنان که آراء و اقوال بسیاری در این باب
ابراز کرده اند. فلاسفه اسلامی نیز به سهم خود و به تاثیر از فیلسوفان یونان باستان به ویژه ارسطو،
نظراتی در این باره ارائه کردهاند. ارسطو بحث از مکان را در کتاب طبیعیاتو در نسبت با حرکت طبیعی،
خلاء و زمان مطرح کرده است و در واقع، برخلاف افلاطون مفهومی طبیعی از مکان ارائه میکند. ارسطو
تحلیل افلاطون از زمان و مکان را نمیپذیرد و میکوشد بنا به ساختار جسم، زمان و مکان را تحلیل
کند. او مکان را سطح مماس جسم حاوی و محوی میداند و در حد یک امر عرضی به آن بهاء می دهد و
زمان را مقدار حرکت میداند. سهروردی گر چه در هستیشناسی، انسانشناسی و معرفت شناسی خود
بیشتر افلاطونی است، ولی از آنجا که میکوشد درک تمثیلی از طبیعت را کنار زند و تحلیل عقلانی را
جایگزین آن سازد، در تحلیل زمان و مکان جانب ارسطو را میگیرد و همانند وی مکان را رابطه سطوح
اجسام و زمان را مقدار حرکت میداند.
خلاصه ماشینی:
سهروردي گر چه در هستيشناسي، انسانشناسـي و معرفـت شناسـي خـود بيشتر افلاطوني است ، ولي از آنجا که ميکوشد درک تمثيلي از طبيعت را کنار زنـد و تحليـل عقلانـي را جايگزين آن سازد، در تحليل زمان و مکان جانب ارسطو را ميگيرد و همانند وي مکان را رابطـه سـطوح اجسام و زمان را مقدار حرکت ميداند.
سهروردي گرچه از نظر روش بحث و نوع نگرش بـه عـالم واقـع و نـوع انسـانشناسـي و شناخت شناسي خود کاملاً متأثر از افلاطون است ، ولي تحليـل وي از مسـئله زمـان و مکـان کاملاً صبغه ارسطويي دارد و اين نشان ميدهد که تحليل ارسطو از مسئله زمـان و مکـان در مقايسه با افلاطون براي سهروردي مستدلتر جلوه کرده است .
لازم به ذکر است کـه گرچـه نظر سهروردي دربارة عالم اجسام و يا مقولات در آثار اوليه و آخرين نوشته هاي وي تغييـرات زيادي دارد، ولي نظر وي دربـارة مسـئله مکـان و زمـان در همـه آثـار وي يکسـان اسـت و ميکوشد تا با تحليل اوصاف عالم اجسام، مکان و زمان را تحليل کند.
پيش از پرداختن به آراء ارسطو، به طرح اجمالي ديدگاه افلاطـون در ايـن بـاب، کـه Knowledge 39 زمان و مکان در انديشه ارسطو و سهروردي ٣٩ عزيزالله افشار کرماني، فاطمه بابامرادي براي درک بهتر آراء ارسطو و تفاوت او بـا افلاطـون و در نتيجـه ميـزان تـأثير سـهروردي از ارسطو سودمند است ، ميپردازيم .