چکیده:
چیستی حقیقت گزارههای اخلاقی و اینکه احکام اخلاقی از سنخ قضایای واقعی است یا اعتباری؛ یکی از مسائل مهم فلسفة اخلاق است. تاکنون دیدگاههای مختلفی دربارة تحلیل گزارههای اخلاقی ارائه شده است. یکی از دیدگاههای معروف، که در زمرة دیدگاههای غیرشناختی قرار میگیرد، دیدگاه احساسگرایی است. هدف این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام گرفته، اثبات ناکارآمدی احساسگرایی آیر است که از جمله اولین نظریهپردازان این مکتب میباشد. بیاهمیت جلوهدادن آموزههای اخلاقی، بیهوده پنداشتن تعالیم وحیانی انبیاء، نفی استدلال و مشاجرات عقلانی، نسبیگرایی و ناموجه دانستن قضاوت و داوری اخلاقی، از جمله نقدهای وارد بر این نظریه است که به واسطة انگاره بیمعنایی مفاهیم و احکام اخلاقی و ذهنی انگاشتن آنها، همچنین به واسطه کارکرد صرفا عاطفی گزارههای اخلاقی و غیرقابل انتقال بودن آن به مخاطبان به دست میآید.
خلاصه ماشینی:
"کارکرد واژهها و گزارههای اخلاقی در نظریه احساسگرایی، «خوب» و «بد» و سایر مفاهیم ارزشی و اخلاقی، از نظر معناشناختی دارای معنایی نیستند و بود و نبود دو مفهوم «خوب و بد» در یک جمله، هیچ چیزی از مضمون آن نمیکاهد، یا چیزی بر مضمون و معنای آن نمیافزاید، بلکه صرفا نشانهها و علامتهایی برای فهم میل و علاقۀ گوینده به یک رفتار یا نفرت او از آنند (آیر، 1964، ص 102).
البته قضایای اخلاقی از نظر برخی از احساسگرایان، مانند استیونسن که دیدگاه رو به رشد آیر محسوب میشود، علاوه بر کارکرد احساسی که نقش تحریکی و تأثیرگذاری بر رفتار دیگران دارد، گزارههای اخلاقی را توصیفی دانسته، برای برخی از آنها نقش توصیفی و نقش آگاهی بخشی قائل است؛ یعنی علاوه بر بروز احساسات و گرایشهای گوینده، درباره این احساسات خبر نیز میدهند (استونسون، 1934، ص 14-31).
اشکال دیگر ناشناختگرایی، این است که نمیپذیرد که احکام اخلاقی، صرف نظر از پسند شخصی، راهنمایی عام برای انتخاب هستند؛ یعنی هر چیز یا شخص دیگری مانند x، که همان ویژگیها را داشته باشد، نیز خوب است و باید بدان عمل شود (هیر، 1962، ص 126-133).
اگر قرار باشد کارکرد مهم گزارههای اخلاقی، ابراز احساس فاعل باشد، ابراز احساس چه تناسبی با کمال دارد؟ بهعنوان نمونه، وقتی گفته میشود: «راستگویی خوب است،» یا «دروغگویی بد است»، باید ترغیب به انجام یا ترک فحوای این گزاره مد نظر باشد و انجام مضمون آن، باید دارای هدفی باشد و به فضیلتی نزدیک کند، یا از رذیلتی دور نماید."