چکیده:
خورشیدنیایش نخستین نیایش از پنج نیایش مذکور در خردهاوستا است. خردهاوستا یا اوستای کوچک یکی از بخشهای اوستای متأخر است. تدوین خردهاوستا به آذرباد مهرسپندان، موبدانموبد زمان شاپور دوم ساسانی (309- 379 م.)، نسبت داده شده است. در دورۀ ساسانی موبدان زردشتی بر آن شدند تا اوستا را که تا آن زمان به صورت شفاهی حفظ و نقل میشد و برای مردم قابل فهم نبود به زبان زندۀ آن عهد، یعنی فارسی میانه، ترجمه و تفسیر کنند. این ترجمهها و تفسیرهای مترجمان از عبارات اوستایی اصطلاحاً «زند» نامیده میشود. در این مقاله، متن زند خورشیدنیایش بر اساس شیوۀ آوانویسی مکنزی نوشته شده و برگردان فارسی آن در زیر عبارت آورده شده است. سپس متن زند با متن اوستایی آن تطبیق داده شده و تفاوتهای موجود بین آنها در پینوشت یادداشت شده است.
خلاصه ماشینی:
متن خورشیدنیایش بند 0 xwaršēd niyāyišn bun pad nām ī yazadān [kū az nām ī yazadān padisār kunēm] ud stāyišn ud azbāyišn kunēm dādār ohrmazd rāyēnōmand ud xwarrahōmand rāy ud wispāgāh [kū hamē āgāhīh dānēd] kār-kardār mardōmān abar hamē xwadāyān xwadāy ud pādixšā abar harwisp pādixšāyān ud pāsbānīh kard ī paydāg kardār hamē mardōm gāw gōspand wāyēndagān rāy purr- rōzīg dādag tuwān-xwadāy.
نماز بر خورشید تیزاسب [و خورشید تیزاسب گفت که مرا نیایش آن کسی کرده باشد که رنج ناشی از کار و کرفهکردن را بر خویشتن پذیرد (بر عهده گیرد) و آن را رنج نپندارد، زیرا این راهی است که من دارم، (به آن راه) آیم و روم و (آن را) رنج نپندارم)].
بند 6 xwaršēd amarg rāyōmand arwandasp rāy yazēm.
بند 7 mihr ī harwispīn dehān dahibed yazēm kē frāzdād ohrmazd xwarrahōmandtom az mēnōgān yazadān ān ō amā rasād pad ayarīh mihr xwadāy ī buland xwaršēd amarg rāyōmand arwandasp yazēm.
باشد که او به یاری ما رسد، مهر خدای بزرگ، خورشید بیمرگ، شکوهمند و تیزاسب را میستاییم.
بند 11 xwaršēd amarg rāyōmand arwandasp yazēm.
نماز آن گیاه خوب مزداآفریدۀ پاک را، خورشید بیمرگ، شکوهمند و تیزاسب را میستاییم.
مثلا در بند 5 متن اوستایی داریم: «این روشنیها را بلندترین در میان بلندیها را»، مترجم زند چنین ترجمه و تفسیر کرده است: «باشد این [روان را] تا آن برترین روشنی ببالانم [یعنی باشد روان من به خورشید پایه رسد]».
Avesta I-III, Stuttgart: Kohlhammer.