چکیده:
ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرات زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ ﻓﺮاﻣﺮزی، ﺑﻮﯾﮋه در ﺧﺼﻮص آﺳﯿﺐﻫﺎی ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﺧﻄﺮﻧﺎک، ﯾﮑﯽ از ﻣﺴﺎﺋﻞ ﻏﺎﻣﺾ ﻧﻈﺎم ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ در ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺤﺴﻮب ﻣﯽﺷﻮد.ﯾﮑﯽ از ﻣﺸﮑﻼت اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﮔﺎﻫﯽ ﺑﺎوﺟﻮد اﺗﺨﺎذ ﺗﻤﺎﻣﯽ اﻗﺪاﻣﺎت ﭘﯿﺸﮕﯿﺮاﻧﻪ، ﺑﺮﺧﯽ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎی ﻣﺸﺮوع و ﻣﺠﺎز دوﻟﺖﻫﺎ ﮐﻪ ﻋﻤﻮﻣﺎ ﺧﻄﺮﻧﺎک ﻧﯿﺰ ﻫﺴﺘﻨﺪ، ﺧﺴﺎرات ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘﺬﯾﺮی ﺑﻪ ﺳﺎﯾﺮ اﺷﺨﺎص ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺑﻪ ﺧﺼﻮص ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ وارد ﻣﯽﮐﻨﻨﺪ. ازآﻧﺠﺎﯾﯿﮑﻪ اﯾﻦ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ ﻣﻤﻨﻮع ﻧﯿﺴﺘﻨﺪ، ﻧﻈﺎم ﺳﻨﺘﯽ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺪﻧﯽ در ﭘﺎﺳﺨﮕﻮﯾﯽ ﺑﻪ اﯾﻦ ﺧﺴﺎرات ﮐﺎرآﻣﺪ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ؛ از اﯾﻨﺮو ﺗﻮﺳﻌﻪ و ﺗﺪوﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺧﺎص ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرات زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ اﺟﺘﻨﺎبﻧﺎﭘﺬﯾﺮ ﻣﯽﺑﺎﺷﺪ. ﺣﺎﺻﻞ ﺗﻼش ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ در اﯾﻦ زﻣﯿﻨﻪ ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻃﺮح ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ 2006 ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﺎ ﻣﻮﺿﻮع" اﺻﻮل ﺗﺨﺼﯿﺺ زﯾﺎن در ﻣﻮارد آﺳﯿﺐ ﻓﺮاﻣﺮزی ﻧﺎﺷﯽ از ﻓﻌﺎﻟﯿﺘﻬﺎی ﺧﻄﺮﻧﺎک" اﺳﺖ ﮐﻪ دوﻟﺖ را ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻄﯽ ﺑﻪدﻟﯿﻞ ورود ﺧﺴﺎرت ﺟﺪی ﺑﻪ ﻣﺤﯿﻂ زﯾﺴﺖ ﻣﺴﺌﻮل و ﻣﺘﺼﺪی ﻓﻌﺎﻟﯿﺖ ﺧﻄﺮﻧﺎک را ﻣﻮﻇﻒ ﺑﻪ ﺟﺒﺮان ﺧﺴﺎرت، ﺣﺘﯽ در ﺻﻮرت ﻓﻘﺪان ﻋﻨﺼﺮ ﻧﻘﺾ ﺗﻌﻬﺪ ﻣﯽداﻧﺪ. در اﯾﻦ ﭘﮋوﻫﺶ ﺗﻼش ﺑﺮ اﯾﻦ اﺳﺖ ﮐﻪ ﭘﺲ از ﺗﺤﻠﯿﻞ ﺧﺴﺎرات زﯾﺴﺖ ﻣﺤﯿﻄﯽ در ﭘﺮﺗﻮ ﻧﻈﺮﯾﻪ اﻋﻤﺎل ﻣﻨﻊ ﻧﺸﺪه و ﺗﺒﺒﯿﻦ وﯾﮋﮔﯽﻫﺎ و ﺗﻤﺎﯾﺰﻫﺎی اﯾﻦ ﻧﻮع ﺧﺴﺎرات از ﺳﺎﯾﺮ ﺧﺴﺎرات در ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ و ﺑﺎ ﻣﻼﺣﻈﻪ ﭘﯿﺶﻧﻮﯾﺲ 2006 ﮐﻤﯿﺴﯿﻮن ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ، از روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺑﺮای ارزﯾﺎﺑﯽ اﺑﻌﺎد ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻮﺿﻮع اﺳﺘﻔﺎده ﺷﻮد.
خلاصه ماشینی:
حاصل تلاش جامعه بینالمللی در این زمینه تصویب طرح پیشنویس 2006 کمیسیون حقوق بینالملل با موضوع" اصول تخصیص زیان در موارد آسیب فرامرزی ناشی از فعالیتهای خطرناک" است که دولت را تحت شرایطی بهدلیل ورود خسارت جدی به محیط زیست مسئول و متصدی فعالیت خطرناک را موظف به جبران خسارت، حتی در صورت فقدان عنصر نقض تعهد میداند.
لزوم حمایت و حفاظت از محیط زیست تا بدان میزان مهم است که رژیم مسئولیت بینالمللی سنتی مبتنی بر تقصیر و ارتکاب عمل خلاف، متزلزل و از چند دهه پیش مسئولیت بینالمللی ناشی از اعمال منع نشده توسط کمیسیون حقوق بینالملل مطرح و منجر به تصویب دو طرح پیشنویس 2001 و 2006 در زمینه پیشگیری و جبران خسارات فرامرزی ناشی از فعالیتهای خطرناک منع نشده شده است.
در خصوص قابلیت اعمال چنین شیوههایی باید بیان کرد همانند حقوق بینالملل عرفی، پیشنویس مواد کمیسیون حقوق بینالملل راجع به مسئولیت دولتها نیز، جبران کامل زیان ناشی از فعل متخلفانه بینالمللی را به شکل اعاده وضع به حال سابق یعنی برقراری مجدد وضعیت پیش از ارتکاب فعل متخلفانه میداند.
6. نحوه جبران خسارت در طرح 2001 کمیسیون حقوق بینالملل راجع به مسئولیت دولتها در قبال اعمال متخلفانه بینالمللی و همچنین در قضیه «گابچیکوو- ناگیماروس» در دیوان بینالمللی دادگستری، تعهد ثانویه دولت مسئول به «جبران کامل» زیانهای ناشی از فعالیتهای ممنوع شده مورد تأیید قرار گرفته است.
در حالیکه به جبران خسارت مورد استفاده در مسئولیت بینالمللی ناشی از اعمال منع نشده در حقوق بینالملل مفهوم منطبقتر و محدودتری داده شده است و هیچ تعهد مطلقی در خصوص قطع فعالیت و یا در ارتباط با اعاده وضعیت سابق یا جبران خسارت کامل ناشی از ضرر وارده وجود ندارد .