چکیده:
ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪی از ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺮای ﯾﮏ ﺑﺎزﯾﮕﺮ ﻋﺮﺻﻪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ، اﻣﺘﯿﺎز ﺑﺰرﮔﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ ﺑﻪ ﺗﺴﻬﯿﻞ ﻓﻌﺎﻟﯿﺖﻫﺎ و ﺑﺮﺧﻮرداری از ﺻﻼﺣﯿﺖ ﻻزم ﺑﺮای اﻋﻤﺎل ﺣﻘﻮق و ﺗﮑﺎﻟﯿﻒ وی ﻣﯽاﻧﺠﺎﻣﺪ. اﻣﺮوزه دوﻟﺖﻫﺎ و ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﻣﯿﺎندوﻟﺘﯽ، اﺷﺨﺎص ﻣﺴﻠﻢ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﺑﻪ ﺣﺴﺎب ﻣﯽآﯾﻨﺪ اﻣﺎ در ﻣﻮرد ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ وﺿﻌﯿﺖ ﻣﺘﻔﺎوت اﺳﺖ. ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻋﻠﯽرﻏﻢ ﻣﺸﺎرﮐﺖ ﻓﻌﺎل ﺑﺮﺧﯽ از اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ در ﺷﮑﻞﮔﯿﺮی و اﺟﺮای ﻗﻮاﻋﺪ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ، ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ در ﺣﺪ ﺗﺎﺑﻌﺎن اﯾﻦ ﺣﻘﻮق را ﺑﺮای آنﻫﺎ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﻧﮑﺮده اﺳﺖ. اﯾﻦ ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺿﻤﻦ ﺳﻨﺠﺶ وﺿﻌﯿﺖ ﻓﻌﻠﯽ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﺎ ﻣﻼکﻫﺎی ﻻزم ﺟﻬﺖ ﮐﺴﺐ و اﺧﺬ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ، زﻣﯿﻨﻪﻫﺎ وﺗﻮاﻧﺎﯾﯽ اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ را در ﺑﻬﺮهﻣﻨﺪی از ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ از ﯾﮏ ﺳﻮ و ﻣﻮاﻧﻊ ﺳﺎﺧﺘﺎری و ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ در ﻋﻤﻠﮑﺮد آنﻫﺎ را از ﺳﻮی دﯾﮕﺮ، ﺑﺮرﺳﯽ ﮐﺮده اﺳﺖ. ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽرﺳﺪ ﺗﺠﻮﯾﺰ و اﻋﻄﺎی ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻠﯽ ﺑﻪ ﺗﻤﺎم اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺳﺎﺧﺘﺎر دوﻟﺖ- ﻣﺤﻮر ﺣﻘﻮق ﺑﯿﻦاﻟﻤﻠﻞ ﻣﻮﺟﻮد ﻣﻤﮑﻦ ﻧﯿﺴﺖ و ﺑﻪدﻟﯿﻞ ﺑﺮﺧﯽ ﻧﻘﺎط ﺿﻌﻒ در ﻋﻤﻠﮑﺮد آنﻫﺎ ﻧﯿﺰ ﻣﻔﯿﺪ ﻧﻤﯽﺑﺎﺷﺪ ﺑﻠﮑﻪ ﺷﺨﺼﯿﺖ ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻣﺤﺪود و ﻣﻮردی ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎی ﻏﯿﺮدوﻟﺘﯽ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻋﻤﻠﮑﺮد آنﻫﺎ در ﺣﻮزهﻫﺎﯾﯽ ﮐﻪ ﺗﻮان ﮐﺎرﺷﻨﺎﺳﯽ و ﮐﺎرآﻣﺪی اﯾﻦ ﺳﺎزﻣﺎنﻫﺎ آﺷﮑﺎر و ﻣﻮرد وﻓﺎق و اﺳﺘﻘﺒﺎل دوﻟﺖﻫﺎ ﻗﺮار ﻣﯽﮔﯿﺮد ﻣﻄﻠﻮب و ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ.
خلاصه ماشینی:
به نظر میرسد تجویز و اعطای شخصیت حقوقی بینالمللی به تمام این سازمانها با توجه به ساختار دولت- محور حقوق بینالملل موجود ممکن نیست و بهدلیل برخی نقاط ضعف در عملکرد آنها نیز مفید نمیباشد بلکه شخصیت حقوقی محدود و موردی سازمانهای غیردولتی با توجه به عملکرد آنها در حوزههایی که توان کارشناسی و کارآمدی این سازمانها آشکار و مورد وفاق و استقبال دولتها قرار میگیرد مطلوب و ممکن است.
مساله مهم دیگر در نتیجهگیری و راهکارها این است که بر فرض امکان برخورداری این سازمانها از شخصیت بینالمللی، چه منافع و مصالحی در تحقق آن برای جامعه بینالمللی متصور است؟ فراهم شدن این امر چه تاثیری بر تحقق اهداف و اصول حقوق بینالملل موجود دارد و از لحاظ آثار و نتایج چگونه ارزیابی میشود؟ برای پیشبرد مباحث و پاسخ به سوالات مطرح شده، پس از بحث کوتاه راجع به مفاهیم مورد نظر، زمینههای کسب شخصیت حقوقی از سوی سازمانهای غیردولتی و در پی آن، موانع و نقاط ضعف در عملکرد آنها بررسی میشود.
همین عدم تناسب در تقسیمبندی غیرعادلانه جغرافیایی اعضای شورای اقتصادی - اجتماعی نیز اثر خود را نشان داده است و عموم سازمانهای غیردولتی عضو این شورا در کشورهای پیشرفته و قدرتمند به ثبت رسیده و در حال فعالیت میباشند (Encyclopedia of Public International Law, 1992: 282).
در این شیوه سازمانهای غیردولتی، صلاحیت و قدرت قرارگرفتن در مقابل دولتها را مییابند و به علت واگذاری این حقوق و تکالیف مستقیما تحت نظام حقوق بینالملل نوعی شخصیت حقوقی بینالمللی برای آنها نیز اعتبار میشود (Shaw, 1997: 262).