چکیده:
پدیدۀ گردوغبار بهعنوان یکی از مخاطرات حاصل از تعامل انسان و طبیعت، بهدلیل مسائلی از جمله سیاستهای غلط مدیریتی و کنترل ناصحیح منابع آب، تغییرات اقلیمی، خشکسالی و همچنین تخریبهای گستردۀ محیطزیست و منابع آبوخاک، شکل و ابعاد گستردهای به خود گرفته و بهصورت مشکلی جدی درآمده است. برایناساس پدیدۀ گردوغبار از عوامل مختلفی از جمله عوامل سیاسی تأثیر پذیرفته که در جنوب غرب آسیا و در حوزۀ رودخانهای دجله و فرات گسترش یافته است. این مقاله به بررسی عوامل سیاسی پدیدۀ گردوغبار در حوزۀ رودخانهای دجله و فرات میپردازد. پرسشی که در این مقاله - به شیوۀ توصیفی-تحلیلی و مبتنیبر اطلاعات کتابخانهای- بررسی شده، این است که: «عوامل سیاسی مؤثر در تشدید پدیدۀ گردوغبار در حوزۀ رودخانهای دجله و فرات کداماند؟». نتایج بهدستآمده نشان میدهد جنگ و درگیری نظامی، ضعف مدیریت سیاسی فضا و شرایط امنیتی-سیاسی در تشدید پدیدۀ گردوغبار در حوزۀ رودخانهای دجله و فرات تأثیرگذار است. جنگ و درگیری نظامی با تخریب پوشش گیاهی، بیثباتی سطح خاک در تشدید این پدیده تأثیرگذار هستند. بهطورکلی، از دیگر عوامل تأثیرگذار در تشدید پدیدۀ گردوغبار، ناتوانی و ضعف مدیریت سیاسی فضا و مدیریت آب بهطور خاص است. در سالهای اخیر، شرایط امنیتی منطقه نیز بهگونهای بوده است که در کشورهای منطقه، بهویژه در عراق و سوریه ماهیانه صدها نفر از غیرنظامیان کشته شدهاند. این وضعیت در ناتوانی مسئولان برای مدیریت و کنترل گردوغبار تأثیرگذار است.
خلاصه ماشینی:
تأثیر عوامل سیاسی در تشدید پدیدٔە گردوغبار در حوزٔە رودخانه ای دجله و فرات محمدرضا حافظ نیا* استاد جغرافیای سیاسی ، دانشگاه تربیت مدرس احمد طاهری کارشناس ارشد جغرافیای سیاسی ، دانشگاه تربیت مدرس منوچهر فرج زاده اصل دانشیار سنجش از دور و GIS، دانشگاه تربیت مدرس حسین کرمی نژاد کارشناس ارشد روابط بین الملل ، دانشگاه تربیت مدرس پذیرش مقاله : ١٣٩٤/٠٢/٠٩ تأیید نهایی: ١٣٩٥/٠٧/١٤ چکیده پدیدة گردوغبار به عنوان یکی از مخاطرات حاصل از تعامل انسان و طبیعت ، به دلیل مسائلی از جمله سیاست های غلط مدیریتی و کنترل ناصحیح منابع آب ، تغییرات اقلیمی ، خشکسالی و همچنین تخریب های گستردة محیط زیست و منابع آب وخاک، شکل و ابعاد گسترده ای به خود گرفته و به صورت مشکلی جدی درآمده است .
نتایج به دست آمده نشان می دهد جنگ و درگیری نظامی ، ضعف مدیریت سیاسی فضا و شرایط امنیتی سیاسی در تشدید پدیدة گردوغبار در حوزة رودخانه ای دجله و فرات تأثیرگذار است .
این عوامل در طی سال های متمادی در کاهش پوشش گیاهی و بیابان زایی تأثیرگذار بوده اند و به طور مستقیم به گسترش سطحی و افزایش وقوع زمانی گردوغبار در منطقه منجر شده اند (مرکز مشترک راهبردیتحلیلی سازمان ملل متحد در عراق ، ٢٠١١: ٢).
JAPU )Joint Analysis and Policy Unit), UN Iraq, 2013, Sand and Dust Storms Fact Sheet, PP.
, 2013, Sand and Dust Storm Events in Iraq, Natural Science, Vol. 5, No. 10, PP.