چکیده:
بازار مشتقه مشتمل بر قراردادهای آتی و اختیار معامله از جمله نوآوری های قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران مصوب 1384 است. یکی از ویژگی های ممتاز این بازار تضمین تعهدات مشتریان در قالب نظام ودیعه است. سرمایه گذاران بازار مشتقه هم زمان با ورود به این بازار باید وجهی را که بدان «وجه تضمین» یا «ودیعه» گفته می شود برای تضمین تعهدات خود تودیع کنند و تا زمانی که قرارداد باقی است، با توجه به نوسانات بازار و کاهش و افزایش ارزش قرارداد، وجه تودیع شده را ترمیم کنند. ویژگی ها، تنوع و متغییر بودن «وجه تضمین» یا «ودیعه» از آن ماهیتی منحصر به فرد ساخته است.
در این تحقیق ضمن بیان مفهوم، انواع و کارکرد «وجه تضمین»، ماهیت آن با نهادهایی چون ودیعه، قرض، وجه التزام، رهن و وثیقه مقایسه شده و به این نتیجه رسیده است که وجه مذکور به رغم شباهتی که با بسیاری از نهادهای پیش گفته دارد، با وثیقه انطباق بیشتری دارد.
خلاصه ماشینی:
سرمایهگذاران بازار مشتقه همزمان با ورود به این بازار باید وجهی را که بدان «وجه تضمین» یا «ودیعه» گفته می شود برای تضمین تعهدات خود تودیع کنند و تا زمانی که قرارداد باقی است، با توجه به نوسانات بازار و کاهش و افزایش ارزش قرارداد، وجه تودیع شده را ترمیم کنند.
» (الفعرالشریف، 2009، ص6) «مارجین» که در بازار سرمایه ایران از آن با عنوان «وجه تضمین» یاد میشود، عبارت از منابع مالی است که معاملهگران قراردادهای آتی و اختیار معامله جهت انجام معاملات و به منظور تضمین انجام تعهدات خود نزد اتاق پایاپای اتاق پایاپای، تمام معاملات اوراق بهادار را در بازار تسویه و پایاپای میکند، این نهاد معمولا توسط مقام ناظر ]سازمان بورس[ یا اعضای بازار [کارگزاران بورس] تشکیل میشود.
"( بند 2 ماده 1 آیین نامه اتاق پایاپای، بند 2 ماده 1 دستورالعمل معاملات قرارداد اختیار معامله سهام، بند 2 ماده 1دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی، بند 2 ماده 1 دستورالعمل معاملات قرارداد آتی سهام و بند 1 ماده 1 دستورالعمل معاملات کالا و اوراق بهادار مبتنی بر کالا در بورس کالای ایران) اما برخلاف ظاهر، اتاق پایاپای تنها یک واحد ساده محسوب نمیشود، زیرا در معاملاتی که در بازار مشتقات انجام میشود نقش بسیار مهمتری ایفاء میکند و وظیفه آن تنها به تسویه و پایاپای محدود نمیشود بلکه "نقش اتاق پایاپای"در این قراردادها عمل به عنوان طرف معامله است، یعنی اتاق با ورود به رابطه قراردادی بین متعاملین، در "مقابل کارگزار فروشنده نقش خریدار و در مقابل کارگزار خریدار نقش فروشنده بازی میکند.
Ø Goodman, Jordan Elliot, (2003), Finance And Investment Handbook, Barron’s Educational Series, Inc. Ø Jorion, Philipe, (2003), Financial Risk Manager Handbook, John Wiley & Sons.