چکیده:
محدوده جغرافیایی آذربایجان یکی از مراکز پر قدرت معماری ایران است که در قرون هفـتم و هشـتم هجـری قمـری عصـر شـکوفایی معمـاری را تجربه کرده و سبکی به نام "آذری" را به وجود آورده است. بسیاری از آثار این دوره بر اثر زلزله و جنگ از بین رفته اند. از جمله آثار به جا مانده در محدوده آذربایجان، بنای مسجد کبود می باشد که می تواند اطلاعات مفیدی در خصوص هندسه و تناسبات وابسته به معماری مربوط به آن دوره را ارائه نماید. لذا این پژوهش با استفاده از روش تحقیق تحلیلی- توصیفی و با هدف بررسی هندسه و تناسبات موجود در بناهای سنتی مربوط به سبک آذری در آذربایجان، تلاشی است برای تذکر مجدد بر جایگاه ممتاز هندسه در طراحی معماری قدیم که علاوه بر امکان فهم صحیح تر معماری سنتی می تواند راهگشایی باشد برای ساماندهی به وضعیت نامطلوب فعلی طراحی معاصر بگونه ای خلاقانه.
The geographic area of Azerbaijan is one of the most powerful Iranian architectural centers that has experienced architectural flourishing in the seventh and eighth centuries and created a style called "Azeri". Many of the works of this period have been destroyed by earthquake and war. Among the works remaining in the territory of Azerbaijan is the mosque building, which can provide useful information about the geometry and proportions related to architecture related to that period. Therefore, the present study uses an analytical-descriptive research method to investigate the geometry and proportions in the traditional Azeri style buildings in Azerbaijan, an attempt to remind of the privileged position of geometry in the design of the old architecture, which, in addition to the possibility of a more correct understanding of architecture Traditional can be a way of organizing the current unfavorable present-day style of design in an innovative way.
خلاصه ماشینی:
حجازی، در مقالهای تحت عنوان »هندسه مقدس در طیبعت و معماری ایران« بیان کرده، تحلیل هندسـی بسـیاری از بناهای تاریخی ایران به اثبات رسانده، که در معماری ایرانی دانش کاملی از تناسبها به ویژه نسبت زرین، به طور وسیعی استفاده شده و این اساس زیبایی شناسی ایرانی بوده است.
در این مطالعه موقعیت و نحوه تعامل مسجد کبود با محـور جریان زندگی شهر مورد تحلیل قرار گرفته و از نتایج حاصله در تبیین جایگاه آن در ساختار شـهر بهـره گرفتـه مـی شود )حجت و نصیری نیا ١٣٩٣، ٦٩(.
در این نقشه با توجه به رشد و توسعه شهر تبریز و از میان برداشته شدن حصار آن، مسجد کبود تقریبا در حوزه مرکزی شهر قرار گرفته است.
بر اساس این نقشه، با وجود ایجاد مسیر جدید شرقی- غربی درکناره میـدان چـای )میـدان رود(، همچنان کهنه خیابان )محور تاریخی مرکزی تبریز- محل گذار جاده ابریشم( و امتداد آن به عنوان اصلیتـرین مسـیر شرقی- غربی شهر تبریز محسوه میشود و مسجد کبود نیز به عنوان عنصری مهم از آن حضور دارد.
در ایـن برهه هر چند که مسجد کبود بر اثر زلزلههای مکرر و مخره ویران گشته امـا حضـور مسـجد و بلنـدای سـردر آن، فضایی را برای حضور عموم مردم به وجود آورده و به عنوان عنصری مهم در جذه فعالیتهای شهری و تعـاولت اجتماعی محسوه میشده است )حجت و نصیری نیا ١٣٩٣، ٧١( - نقشه تبریز در دوران پهلوی این نقشه به نوعی آخرین نقشه تاریخی از شهر تبریز محسوه میشود و براساس تغییرات شهرسـازی مـدرن در دوران پهلوی تهیه شده که نشانگر تحولت بنیادین در ساختار شهر است.