چکیده:
برداشتهای بیرویه از آبهای زیرزمینی سبب کاهش سطح آبها و تغییر کیفیت آنها میشوند. میزان هدایت الکتریکی آب، یکی از شاخصهای موثر در تعیین میزان تغییر آبهای زیرزمینی است؛ به شکلی که میزان شوری آب با برداشت بیرویه و کاهش سطح آب زیرزمینی افزایش مییابد و این امر، آسیبهای جبرانناپذیری به زندگی گیاهی و جانوری اکوسیستم وارد میکند. در پژوهش حاضر کوشش شده است با تحلیل فضایی میزان شوری آبهای زیرزمینی دشت نمدان، میزان ارتباط آن با حلقه چاههای عمیق و نیمهعمیق موجود در دشت تعیین شود. ازاینرو، دادههای 32 چاه مشاهدهای موجود در دشت نمدان با روش میانیابی در محیط GIS برای تعیین میزان شوری آب زیرزمینی در پنج دسته بسیار زیاد، زیاد، متوسط، کم و بسیارکم در دوره آماری دهساله (1380 تا 1389) استفاده شدند و سپس با تلفیق لایههای اطلاعاتی سالهای آماری، میزان شوری آب زیرزمینی تعیین نهایی شد. در نهایت، ارتباط پهنههای دارای شوری بسیار زیاد و زیاد با حلقه چاههای عمیق و نیمهعمیق تعیین و مشخص شد از بین 1311 چاه عمیق موجود در دشت نمدان، 433 حلقه چاه (02/ 33 درصد) در محدوده بسیار زیاد و زیاد قرار دارند و این میزان، برای چاههای نیمهعمیق 66/ 12 درصد است. در نتیجه موقعیت چاههای عمیق و برداشت بیرویه از آنها بر شورشدن آبهای زیرزمینی دشت نمدان تاثیر بسیار زیادی دارد.
The irregular takings of subterranean waters reduce water levels and change their quality. One of the effective parameters in determining the amount of groundwater change is the amount of electrical conductivity of water, so that with uncontrolled removal and reduction of groundwater level, the salinity of water increases, which entails irreparable damage to the animal ecosystem and plant life. In this research, we tried to study the amount of groundwater salinity of Namdan plain by determining the spatial analysis of its relationship with the deep and semi-deep wells in the plain. Therefore, the data of 32 observational wells in the plain area using an interpolation method in the GIS environment in order to determine the salinity of groundwater in 5 categories of very high, high, moderate, low and very low in the ten-year statistical period (2001-2010) were used. Then, by combining the information layers for all statistical years, the final decision regarding the determination of the salinity of groundwater was made. Finally, the relationship between the very high and high salinity zones with deep and semi-deep wells was investigated and it was found that among 1311 deep wells in the plain, 433 wells (33.02%) are in very high and high range, while for semi-deep wells it is 66/12%. In this way, it can be concluded that the position of deep wells and their unnecessary harvesting have a huge impact on the salinity of groundwater in the plain.
خلاصه ماشینی:
شناسایی و پهنهبندی میزان شوری آبهای زیرزمینی با استفاده از GIS (مطالعه موردی: دشت نمدان شهرستان اقلید) برداشتهای بیرویه از آبهای زیرزمینی سبب کاهش سطح آبها و تغییر کیفیت آنها میشوند.
ازاینرو، دادههای 32 چاه مشاهدهای موجود در دشت نمدان با روش میانیابی در محیط GIS برای تعیین میزان شوری آب زیرزمینی در پنج دسته بسیار زیاد، زیاد، متوسط، کم و بسیارکم در دوره آماری دهساله (1380 تا 1389) استفاده شدند و سپس با تلفیق لایههای اطلاعاتی سالهای آماری، میزان شوری آب زیرزمینی تعیین نهایی شد.
روش انجام پژوهش به شکلی است که ابتدا میزان هدایت الکتریکی آب چاههای مشاهدهای دشت نمدان که میزان شوری آب را نیز بیان میکند، از سال 1380 تا 1389 در محیط سیستم اطلاعات جغرافیایی استفاده شد و سپس با بهرهگیری از روش میانیابی1 به پهنهبندی میزان شوری آبهای زیرزمینی دشت نمدان بر اساس دستهبندی شکست طبیعی2 پرداخته شد.
همچنین پژوهش حاضر برای بررسی فرضیۀ زیر تدوین یافته است: به نظر میرسد بین موقعیت فضایی چاههای زراعی عمیق و نیمهعمیق دشت نمدان با تشدید میزان شوری آبهای زیرزمینی آن رابطۀ معناداری وجود دارد.
موقعیت محدودۀ مطالعهشده در سطوح ملی، استانی و شهرستانی (منبع: نگارندگان) پیشینۀ پژوهش چندین مطالعه به شرح زیر دربارۀ شناسایی و پهنهبندی میزان شوری آبهای زیرزمینی انجام شده است: آباده و همکارن (1385) در پژوهشی، اثر افت سطح ایستابی را بر شوری آب زیرزمینی منطقۀ زیرآباد سیرجان بررسی کردند و با استفاده از آمار 29 چاه پیزومتری و 20 چاه مشاهدهای، نواحی دارای میزان شوری آب زیاد را با برداشت بیرویه از آنها مرتبط دانستند.