چکیده:
امروزه وقوع بلایای طبیعی، به عنوان پدیده ای تکرار پذیر وجود دارد که در برخی از موارد با آسیب های
شدید مادی معنوی همراه است. این موضوع بیانگر این است که جوامع و افراد به صورت فزاینده ای آسیب
پذیرتر شده و ریسکها نیز افزایش یافته اند. این مخاطرات پتانسیل این را دارند که در نبود سیستم های
کاهش مخاطرات به سوانحی هولناک تبدیل شوند سوانح طبیعی در دنیا همواره با چالشی بزرگ در راه
توسعه پایدار مورد توجه بوده است. و در نتیجه، راه های رسیدن به این توسعه به وسیله الگوهای کاهش
آسیب پذیری ضرورت پیدا کرده است. در این میان تبیین رابطة تاب آوری در برابر سوانح طبیعی، در واقع
نحوة تاثیر گذاری ظرفیتهای اجتماعی، اقتصادی، نهادی، سیاسی و اجرایی جوامع در افزایش تاب آوری
و شناخت ابعاد تاب آوری در اجتماع است. شایان ذکر است که نوع نگرش به مقولة تاب آوری و نحوة
تحلیل آن، از یک طرف در چگونگی شناخت تاب آوری وضع موجود و علل آن نقشی کلیدی دارد و از
طرف دیگر سیاستها و اقدامات تقلیل خطر و نحوة رویارویی با آن را تحت تاثیر اساسی قرار میدهد.
بنابراین کاهش خطر سوانح از اهمیت خاصی برخوردار است و ضرورت دارد جایگاهی مناسب در سیاست
گذاریهای ملی هر کشور باز کرده تا بتوان شرایط مطلوبی برای کاهش خطر موثر و کارا در سطوح
مختلف ایجاد نمود. تابآوری در برابر زلزله یکی از مفاهیم بسیار مهم نظری و عملی در مدیریت بحران
است. طی چند دهه گذشته، رشد شتابان شهری و توسعه مناطق فرودست شهری (به ویژه در کشورهای
در حال توسعه) موجب شده که آسیب پذیری آنها در برابر بحران هایی با منشاء انسانی و طبیعی بیش از
پیش گردد. لذا تاب آور نمودن جوامع شهری به ویژه محلات فرودست و نابسامان دارای اهمیت خاصی است. روش پژوهش توصیفی و تحلیلی است و در این مقاله در ابتدا با توجه به کمبود اطلاعات راجع به
این موضوع در کشور، براساس مطالعات کتابخانه ای و اسنادی جستجوهای اینترنتی دامنه وسیعی از
مطالعات راجع به تاب آوری، جمع آوری شد. هدف اصلی از انتخاب این موضوع و انجام این پژوهش
سنجش و ارزیابی کاهش خطرات زلزله با تاکید بر تاب آوری شهری با شاخصهای استاندارد جهانی و
شناسایی روشهای کاهش اسیب پذیری ناشی از زلزله با استفاده از فنون برنامهریزی شهری و مدیریت
بحران می باشد. رویکرد مورد استفاده در این پژوهش رویکرد تاب آوری است.
خلاصه ماشینی:
بنابراین نمیتوان همهی انسانها را از مناطق خطر دور کرد و از طرفی بلایای طبیعی به صورت پدیده ای تکرار پذیر پیوسته وجود دارد، از این رو ساختن سکونتگاه های انسانی با رعایت اصول تاب آوری در راستای کاهش آسیب پذیری جوامع در برابر بلایا بسیار کلیدی است.
به علت عدم پیش بینی کامل آسیب پذیری سیستمهای اجتماعی و فراهم کردن ارزیابی های جامع و کلی نگر در مقابل مخاطرات، تاب آوری میتواند به عنوان توانایی سازگاری سیستم ها در برابر تغییرات، بدون فروپاشی در زمان سوانح مطرح شود (رفیعیان و همکاران 1389:) هرچند توجه خاصی نسبت به تاب آوری در ایران و جهان وجود دارد، با این حال تاکنون تعداد محدودی از قوانین سیستماتیک فرموله شده در مورد تاب آوری در مقیاس شهر ارایه شده است.
مزایای برنامه ریزی استراتژیک برای تاب آوری این فرآیند به شهر امکان میدهد تا از فرصتها و ظرفیتهای موجود به نفع خود استفاده کند، به دنبال راه هایی برای به حداقل رساندن عواقب بالقوهی مخاطرات باشد و نقاط ضعف را به حداکثر رسانده و نقاط ضعف را بر طرف سازد، دیدگاهی همه جانبه در مورد موقعیت شهر در خصوص خطرپذیری و توسعه داشته باشد، تغییرات و بهبودهای اساسی ایجاد کرده و برنامه کاهش خطرپذیری بلایا را به جلو برد، مشارکت را تشویق کند، دموکراسی را تقویت کند و اتفاق نظرها، تفاهم ها، پیوندها و دیگر همکاریها را ارتقا دهد، اهداف و اقدامات روشن و واقع گرایانه برای تاب آوری در برابر بلایا را که با منافع تمامی بخشهای شهر در ارتباط است تعریف و اولویت بندی کند، اقدامات را به طور استراتژیک اولویت بندی کند تا به نیازهای بخش ها و گروه های آسیب پذیر و بحرانی (اجتماعی، محیطی، اقتصادی، سیاسی.
Measuring Vulnerability to Natural Hazards: Towards Disaster Resilient Societies, United Nations University Press, Tokyo (2006).