چکیده:
با توجه به حضور و نفوذ شیعیان در جامعه ایران، مضامین و باورهای شیعی, بخشی از درونمایه نگارگری ایرانی
را به خود اختصاص دادهاند؛ اما نکته قابلتامل این است که متاثر از شرایط و فضای مذهبی, سیاسی و فکری هر
دوره، این دسته از مضامین بر مبنای روایتهای گوناگون مصور شدهاند. این مقاله در قالب دو دوره از ایلخانی تا
آغاز صفوی و دوره صفوی به بررسی روند تجلی مضامین شیعی در نگارگری ایرانی پرداخته است. شناسایی
چگونگی مصورسازی مضامین شیعی و بررسی و تحلیل روند تحول آن در نگارگری ایرانی بر مبنای روایت, هدف
اصلی این مقاله است. بدین منظورء نگارههای شاخص دارای مضمون و محتوای شیعی از دوره ایلخانی تا صفوی
بررسی و تحلیلشدهاند. روش این پژوهش توصیفی- تحلیلی است و اطلاعات, از منابع کتابخانهای جمع آوری
شده است. نتایج بیانگر آن است که در دوره اول از عصر ایلخانی تا آغاز صفوی» روایتی تاریخی, قهرمانی و
اسطورهای از مضامین, شخصیتها و باورهای شیعی در نگارگری ایران بروز یافته است؛ اما در دوره دوم با حاکم
شدن اقتدار تشیع در عصر صفوی» مضامین شیعی بر مبنای روایت معنوی و قدسی به تصویر درآمدهاند که
موجب بروز تمهیدات تجسمی و جلوههای خاصی از پردازشهای نمادین در نگارههای این دوره شده است.
خلاصه ماشینی:
ir چکيده با توجه به حضور و نفوذ شيعيان در جامعه ايران ، مضامين و باورهاي شيعي، بخشي از درون مايه نگارگري ايراني را به خود اختصاص داده اند؛ اما نکته قابل تأمل اين است که متأثر از شرايط و فضاي مذهبي، سياسي و فکري هر دوره ، اين دسته از مضامين بر مبناي روايت هاي گوناگون مصور شده اند.
نتايج بيانگر آن است که در دوره اول از عصر ايلخاني تا آغاز صفوي، روايتي تاريخي، قهرماني و اسطوره اي از مضامين ، شخصيت ها و باورهاي شيعي در نگارگري ايران بروز يافته است ؛ اما در دوره دوم با حاکم شدن اقتدار تشيع در عصر صفوي، مضامين شيعي بر مبناي روايت معنوي و قدسي به تصوير درآمده اند که موجب بروز تمهيدات تجسمي و جلوه هاي خاصي از پردازش هاي نمادين در نگاره هاي اين دوره شده است .
در سمت راست نگاره ، اهل بيت رسول خدا (ص ) که از نظر شيعيان داراي شأن قدسي هستند و به پنج تن آل عبا معروف اند، در مقابل بزرگان مسيحيان در سمت چپ به تصوير درآمده اند؛ اما مسئله اصلي در اين است که چهره ي همه ي آن ها بدون هيچ هاله و روبند و يا عنصري که معرف جايگاه فوق انساني آن ها باشد، مصور شده است .
امامان نيز همواره به اين نکته تأکيد داشته اند که عنايت خاص خداوند در همه احوال شامل حال ايشان گرديده و از اين نظر بر ديگران برتري دارند (محمد جعفري،٢٩:١٣٨٩) اما در نگاره موردنظر نه نشاني از قدرت الهي علي (ع ) ديده ميشود و نه در تصويرسازي شمايل ايشان نماد و نشانه اي براي ارجاع مخاطب به مدلول حقيقي شخصيت والاي ايشان به عنوان يکي از برگزيدگان الهي به کاررفته است .