چکیده:
مراجع شبه قضایی هم در قوانین و هم در نزد اساتید حقوق عمومی و اداری با عناوین متفاوتی همچون دادگاه‌های اداری، مراجع غیر قضایی، دادگاه‌های اختصاصی اداری و ... آمده‌اند، که به نظر می‌رسد و با استدلال‌های آمده در متن همین عنوان مراجع شبه قضایی مناسب‌ترین عنوان برای نامیدن این مراجع می‌باشد؛ مراجعی که عمدتا زیر مجموعه قوه مجریه بوده و دارای صلاحیت و آیین دادرسی خاص هستند. دیوان عدالت اداری به‌عنوان مرجع نهایی شکایت از آراء و تصمیمات این مراجع قلمداد می‌شود. آنچه در این نوشتار به دنبال حصول و پاسخگویی هستیم رویه دیوان عدالت اداری در رسیدگی به آراء مراجع شبه قضایی است؛ اینکه چگونه آرایی قابل رسیدگی در دیوان است؟ ( بحث قطعیت آراء) دایره شمول و گستره رسیدگی دیوان به آرای مراجع شبه قضایی تا کجاست؟ موارد استثنا کدامند؟ آیا آرای مراجع خارج از واحدهای دولتی نیز قابل رسیدگی در دیوان هستند؟ دیوان صرفا رسیدگی شکلی می‌کند یا در ماهیت نیز وارد می‌شود؟ کوشش می‌شود پاسخ این سوالات و سوالاتی از این دست را در این نوشتار و با عنایت به آراء وحدت رویه دیوان عدالت اداری بدهیم.
خلاصه ماشینی:
"» 6- غیر قابل اعتراض بودن رسیدگی به آرای مراجع شبه قضایی خارج از واحدهای دولتی معمولا مراجع شبه قضایی زیر مجموعه قوه مجریه هستند، اما مواردی نیز وجود دارند که زیر مجموعه دیگر قوا هستند مانند هیات‌های رسیدگی به تخلفات اداری (زیر مجموعه قوه قضاییه)، مراجع انتظامی سردفتران، کارشناسان رسمی دادگستری، وکلا، اصناف، پزشکان، شورای انتظامی رسیدگی به تخلفات اعضای نظام مهندسی، کمیته انضباطی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی (موسسات عمومی)، هیات نظارت و شورای عالی ثبت (وابسته به سازمان ثبت اسناد و املاک) رسیدگی به اعتراض از آراء قطعی این مراجع و مراجع مشابه دیگر که در مجموعه واحدهای دولتی تشکیل نمی‌شوند از صلاحیت دیوان عدالت اداری خارج است.
همانگونه که آمد تاسیس و تشکیل این مراجع صرفا با اجازه صریح قانونگذار است و در این راستا دیوان در مواردی که تاسیس مراجع شبه قضایی بدون منبع قانونی بوده است، ابطال نموده و دانستیم که این مراجع محدود به موارد معنونه در تبصره 2 ماده 10 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری نیستند و هم از نظر قانون و هم رویه دیوان در جهت گسترش صلاحیت دیوان عدالت اداری نسبت به رسیدگی به شکایت از آراء و تصمیمات قطعی مراجع شبه قضایی می‌باشد و اصولا اصل بر این است که دیوان صلاحیت رسیدگی به شکایت از آرای قطعی مراجع شبه قضایی را دارد مگر اینکه خلاف آن تصریح شده باشد؛ که در مواردی همچون مراجع مقرر در قانون نظام پزشکی، شورای انتظامی سازمان نظام مهندسی ساختمان، کمیسیون موضوع ماده 56 قانون جنگل‌ها و مراتع کشور و ..."
(
, 
, 
)
