چکیده:
گویش هندیجانی از گویشهای رایج در استان خوزستان است که اکثریت قریب به اتفاق مردم شهرستان هندیجان به آن تکلم میکنند. از نظر ردهشناسی، گویش هندیجانی گویشی متعلق به خانوادۀ زبانهای ایرانی نو غربی میباشد و بهدلیل وجوه اشتراک فراوانی که با گویشهای لری دارد، یکی از گونههای آن به شمار میآید. این مقالۀ توصیفی-تحلیلی کوششی است در زمینۀ شناخت و توصیف نظام فعلی گویش هندیجانی. دادهها از طریق و مصاحبه با گویشوران میانسال تا کهنسال، بیسواد تا کمسواد و ضبط گفتار ایشان بهدست آمده و مورد آزمایش قرار گرفته و نتایج با توجه به حداکثر بسامد کاربرد، استخراج گردیدهاست. یافتهها حاکی از آن است که در این گویش زمان دستوری برای بیان آینده وجود ندارد و برای بیان آن از مضارع اخباری استفاده می شود.
خلاصه ماشینی:
فعل واژگاني فعل واژگاني، فعل اصلي است که به تنهايي ميتواند در جايگاه گروه فعلي ظاهر شـود؛ ماننـد نمونـه - هاي : (به تصویر صفحه مراجعه شود) از لحاظ ساختواژي صورت صرف شدٔە فعل واژگاني از برخي و يا همۀ عناصر زير تشکيل ميشود: پايه ، نشانۀ زمان ، نشانۀ حال ، نشانۀ ماضي، پيبست صفت مفعولي، شناسه ، نشانۀ نفي، پيشوند فعلي، پيبست رابط ، فعل معين ، و يا عنصر سببي ( مشکوه الديني،١٩٩:١٣٧٩).
نمونه هايي از فعل مرکب در زير آورده شده است : (به تصویر صفحه مراجعه شود) چنان که در نمونه هاي بالا مشاهده ميشود، از لحاظ تجزيۀ رو ساختي پايۀ فعل مرکب به صورت گروه اسمي و گروه صفتي ظاهر ميگردد.
نتايج حاکي از آن است که درگويش هنديجاني افعال واژگاني به صورت حال ، گذشته و آينده بيان ميشوند که هريک داراي زيرشاخه ها و ساخت هاي ويژه اي است : (به تصویر صفحه مراجعه شود) *در اين گويش زمان آينده ساده وجود ندارد و براي بيـان آن از مضـارع اخبـاري اسـتفاده ميشود.
فعل سببي نيز از ساخت زير تبعيت ميکند: بن حال + ــ نيد و يا بن حال + ــُ ند تجزيۀ رو ساختي فعل مرکب نيز در اين گويش به صورت زير است : (به تصویر صفحه مراجعه شود) کتاب نامه ١.