چکیده:
ﻫﺮ ﻧﻈﺎم ﻓﮑﺮی ﺑﺮای ﮔﺴﺘﺮش ﻣﻌﺎﻧﯽ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﺑﻪ ﻧﻬﺎدﻫﺎﯾﯽ ﺑﺮای ایجاد هماهنگی و ثبات، تعمیق همبستگی ملی و جامعه پذیری سیاسی، نیازمند میباشد. مناسک و آیینهایی که در میان جوامع شکل میگیرند، دارای اهمیت کارکردی هستند. هر فرهنگی برای انتقال باورها و معانی بنیادی خود، نیازمند نظام اسطورههای شناختی خاصی است که این معانی را در بستری از تقدس به ذهن مخاطبان و کنشهای آنها انتقال دهد. این انتقال در بستر مناسک و نظام مناسکی آن فرهنگ انجام میگیرد. سوال اصلی این است که مناسک در ایران چه نقشی در ایجاد همبستگی و تداوم در جمهوری اسلامی ایران دارد. در همین راستا نویسنده در صدد اثبات این فرضیه است که «گفتمان جمهوری اسلامی به عنوان گفتمان هژمون به دنبال تثبیت نظام ارزشی و هنجاری در عرصه فرهنگی است که از طریق آن همبستگی و تداوم خود را بازتولید کند. لذا در طول نزدیک به چهار دهه ج.ا. ایران از طریق مراسم، آیینها، سمبلها و سالگردهای تاریخی و اسلامی را به عنوان امر سیاسی و منبع میکرو فیزیک قدرت دانسته و منبع تراوش قدرت نرم برای نظام در نظر میگیرد. مقاله پیش رو با رویکرد تحلیلی با بهره گیری از جامعه شناسی به تبیین و تحلیل این موضوع پرداخته است.
خلاصه ماشینی:
"نقش مناسک در ایجاد ارتباط اجتماعی، از این نظر در جوامع نوین اهمیت دارد که سایر عوامل پیوند اجتماعی مانند پیوند مبتنی بر تعلقات قبیلهای و خونی اهمیت خود را از دست داده است و از روابط ناشی از آن نمیتوان به عنوان یک پشتوانه روانی قابل قبول برای برقراری نظم و ثبات در جامعه بهره گرفت(رودنبلور، 1387:15-10).
لذا در جمهوری اسلامی ایران نیز از مناسک و آیینها به عنوان امری سیاسی تلقی شده که از آن برای مشروعیت بخشی به قدرت خود از طریق ابزارهای نرم فرهنگی بوده و با تولید و برجستهسازی معنای و مفاهیم از طریق مناسک در جامعه و انتقال آن در ذهنیت مخاطبان نقش مهمی را در حفظ و باز تولید قدرت خود به عنوان یکی از کارکردهای پنهان مناسک و آیینها در نظر گرفته است.
مراسم و مناسک در جامعه ایران نیز با توجه به برگزاری آنها در سطح گستردهای در سراسر کشور و در تمام محلههای شهری و روستایی و با حضور گسترده اقشار از گروههای مختلف و همچنین پیوندشان با ارزشها و هنجارهای دینی به گونهای است که بخش عمدهای از ساختارهای فرهنگی را شکل داده و بر نظام اجتماعی و شخصیتی تأثیر دارند.
لذا از دید حاکمیت، مناسک( دینی، مراسم، آیینها، سمبلها، سالروزهای ملی و تاریخی) یکی از ابزارهای فرهنگی و نرم برای تولید رضایت، جهتدهی، ارزشگذاری، تولید معنی تلقی شده و آن را امری سیاسی برای مشروعیت بخشی برای خود و هژمون سازی گفتمان انقلاب در جامعه و ایجاد همبستگی و نظم پذیری اجتماعی میداند."