چکیده:
آیتالله محمدهادی معرفت (م ۱۳۸۵ش) قرآنشناس برجسته همروزگار ماست که
دیدگاهها و روش های ممتاز وی در علوم قرآنی و تفسیر، تاثیری شگرف بر آینده مطالعات
این عرصه دارد. اصل توجه یک فقیه و اصولی ممتاز به دانش های قرآنی سرچشمه برکات
فراوان است، بهویژه آنکه وی در هر زمینهای وارد شده به نوعی نوآور است. منظور از نوآوری
به طورعام امتیازات مطالعات و افادات قرآنی ایشان هم در روش و هم در محتواست. نوشتار
حاضر ابتدا امتیازات روشی و سلوک علمی آیشان را بررسی میکند و نشان میدهد که ایشان
در هر موضوع علمی اندیشههای جالب توجه را به میدان بحث میآورد و برای کشف اصل
مشترک دیدگاههای مختلف و ایجاد توفیق و پرهیز از شعبهپنداری و تفرق تلاش
به رویدادهای علمی در روزگار خود بسیار حساس بود و با شبههها برخوردی بصیرت آمیخته.
علمی و دقیق داشت، میان علوم قرآنی و دیگر دانشها پیوند زد و براین باور بود که هر
کسی به میزانی که رسوخ در علم دارد میتواند به عرصه فهم قرآن وارد شود. این نوشتار
آنگاه به برجستگیها و نوآوریهای محتوایی وی در حوزه تفسیر و علوم قرآن میپردازد که
شامل آرای ایشان در اعجازء نزول و جمع قرآن، حفظ قرآن از تحریفء روایات تحریف، وجود
لحن در قرآن زبان قرآن، قصص قرآنی، روایات تفسیری, تاویل و بطن قرآن، ناسخ و
منسوخ و محکم و متشابه است.
خلاصه ماشینی:
نوشتار حاضر ابتدا امتیازات روشی و سلوک علمی ایشان را بررسی میکند و نشان میدهد که ایشان در هر موضوع علمی اندیشههای جالب توجه را به میدان بحث میآورد و برای کشف اصل مشترک دیدگاههای مختلف و ایجاد توفیق و پرهیز از شعبهپنداری و تفرق تلاش مینمود، به رویدادهای علمی در روزگار خود بسیار حساس بود و با شبههها برخوردی بصیرت آمیخته، علمی و دقیق داشت، میان علوم قرآنی و دیگر دانشها پیوند زد و براین باور بود که هر کسی به میزانی که رسوخ در علم دارد میتواند به عرصه فهم قرآن وارد شود.
از جمله راهحلهای علمی که برای تأویل پیشنهاد میکرد: یک) تقریر خاص از تفسیر به رأی از نظر ایشان اگر تفسیر و بیانی از معصومان( در خصوص آیهای موجود نباشد، تفسیر آن ـ به دلیل تفسیر به رأی بودن ـ ناروا نیست و با جداکردن حساب تفسیر به رأی مذموم از غیر آن، نشان میدهد تفسیر به رأی مورد نکوهش روایات به یکی از دو صورت است: اینکه مفسر با یک رأی سراغ قرآن برود و از قرآن بر اساس آن رأی برداشت کند یا ایده خود را به قرآن تحمیل کند، صورت دیگر اینکه شخص بدون داشتن شرایط و برخورداری از علوم و فنونی که مفسر به آن نیازمند است، به برداشت از قرآن اقدام نماید (معرفت، تفسير و مفسران، 1379: 1/ 60 ـ83).