چکیده:
سرزندگی محیطهای شهری موضوعی است که در مطالعات، تحقیقات و پروژههای شهرسازی ایران از آن غفلت شده است. امروزه به دلایل گوناگون تأمین نشاط و سرزندگی شهری، بهویژه در فضاهای تجاری، به یکی از دغدغههای اصلی نظامهای مدیریت و برنامهریزی شهری در کشورها، بهویژه در کشورهای توسعهیافته، تبدیل شده است. هدف مقالۀ حاضر، ارائۀ معیارهای سرزندگی فضاهای شهری، سنجش این معیارها در فضاهای تجاری تاریخی و مدرن، و عرضۀ راهکارهایی برای ارتقای این ویژگی در فضاهای تجاری مدرن است. فرض پژوهش این است که میزان سرزندگی در فضای تاریخی بازار تبریز بهدلیل موقعیت، اجتماعپذیری و پیوستگی مجموعۀ فعالیتها بیشتر از فضاهای تجاری مدرن مانند برج بلور است. روش پژوهش توصیفی -استنباطی است. فرضیۀ یادشده با رویکردی قیاسی، نگرشی استقرایی و با بررسی مبانی نظری، ضمن جمعآوری اطلاعات با پرسشنامه، آزمون شده است. برای تحلیل آماری دادهها نیز از آزمون میانگین و T تکنمونهای استفاده شده است. نتایج یافتهها نشان میدهد بازار تاریخی تبریز بهعنوان نماد حیات اجتماعی و مجموعهای چندعملکردی، از اجتماعپذیری و سرزندگی بیشتری برخوردار بوده؛ اما موقعیت قرارگیری (تداخل حرکت سواره و پیاده) و بیتوجهی به معیارهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی و همچنین انعطافپذیری باعث کاهش سرزندگی در برج بلور شده است. سرزندگی محیط تجاری مستلزم تداوم حضور و فعالیت انسان و ایجاد محیطهای امن و پیادهمدار برای پذیرش بیشتر شهروندان و رونق تجاری است؛ بنابراین، نتایج پژوهش بر لزوم توجه شهرسازان و برنامهریزان به بازیابی مفهوم بازار تاریخی بهعنوان نماد حیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی شهروندان در طراحی فضاهای تجاری امروزی تأکید میکند.
خلاصه ماشینی:
نتـایج یافتـه هـا نشان می دهد بازار تاریخی تبریز به عنوان نماد حیات اجتماعی و مجموعه ای چندعملکردی، از اجتماع پذیری و سـرزندگی بیشـتری برخوردار بوده ؛ اما موقعیت قرارگیری (تداخل حرکت سواره و پیاده ) و بیتوجهی به معیارهای اجتمـاعی، فرهنگـی و اقتصـادی و همچنین انعطاف پذیری باعث کاهش سرزندگی در برج بلور شده است .
سرزندگی محیط تجاری مستلزم تـداوم حضـور و فعالیـت انسان و ایجاد محیط های امن و پیاده مدار برای پذیرش بیشتر شهروندان و رونق تجاری است ؛ بنابراین ، نتایج پژوهش بر لزوم توجه شهرسازان و برنامه ریزان به بازیابی مفهوم بازار تاریخی به عنوان نماد حیات اجتماعی، اقتصادی و فرهنگـی شـهروندان در طراحـی فضاهای تجاری امروزی تأکید میکند.
بازار در ساختار فضایی شهرهای کهن ایرانی صرفا مجموعه ای عملکـردی بـرای دادوسـتد اقتصـادی و 1 Cy Paumier 2 Creating a Vibrant City Center تجاری نیست ؛ بلکه پیکره ای ساختاری در سازمان فضایی و کالبدی شهر است که بافـت انـدام واره ای را بـه صـورت سلسله مراتبی و ارتباطی در محله های پیرامونی گسترش می دهد؛ بنابراین شناخت دقیق بازار به عنوان پهنـه ای پیوسـته و ارزشمند و همچنین موجودیت مستقل شهری برای حصول راه حل های واقعی، علمی، کاربردی، منطقـی و انسـانی ضروری به نظر می رسد (مرادی، ١٣٧٩: ١٦)؛ بنابراین مکان تاریخی بزرگ مـی توانـد شهرسـازی شـهر مهمـی را بـا معرفی غنا و روحیه تاریخی، برای ایجاد لذت ، عبادت ، قدردانی، اندوه و تحسین دست کـاری کنـد ( Carmona and ١٨٨ :٢٠٠٧ ,Tiesdell) تا راهکارهایی برای ارتقای سرزندگی فضاهای تجاری مدرن شهری به دست آید.