چکیده:
ﻣﻔﻬﻮم ﺧﻄﺎ در ﺣﻘﻮق روﻣﯽ ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﻧﻈﺮﯾﻪ اﺧﻼﻗﯽ وﻇﯿﻔﻪ ﮔﺮاﯾﯽ، در ﻣﻌﻨﺎی ﻧﻘﺾ ﺗﻘﺼﯿﺮآﻣﯿﺰ ﺗﮑﻠﯿﻒ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﺷﻨﺎﺳﺎﯾﯽ ﺷﺪه و ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی اﯾﻦ ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ ﻧﯿﺰ ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ﺗﻌﻬﺪ و ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﺗﻌﻬﺪ ﺛﺎﻧﻮی ﻧﺎﺷﯽ از ﻧﻘﺾ ﺗﻌﻬﺪ ﭘﯿﺸﯿﻦ ﯾﺎ ﻧﺨﺴﺘﯿﻦ ﺷﮑﻞ ﮔﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. در ﻧﻈﺎم ﻫﺎی ﺣﻘﻮﻗﯽ ﮐﺎﻣﻦ ﻻ ﺑﺮ ﻋﮑﺲ ﻣﻔﻬﻮم ﺧﻄﺎ ﺑﺮ ﭘﺎﯾﻪ روﯾﮑﺮد اﺧﻼﻗﯽ ﻧﺘﯿﺠﻪ ﮔﺮا در ﻣﻌﻨﺎی ﻧﻘﺾ ﺣﻖ ﺗﻌﺮﯾﻒ ﻣﯽ ﺷﻮد. در ﻧﻈﺎم ﻓﻘﻬﯽ، ﺧﻄﺎ، ﻣﺒﺪا آﻏﺎزﯾﻦ ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺪﻧﯽ ﻣﺤﺴﻮب ﻧﻤﯽ ﺷﻮد ﺑﻠﮑﻪ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻧﻘﺾ ﺣﻖ، ﻣﺒﺪا آﻏﺎزﯾﻦ ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻃﺒﻘﻪ ﺑﻨﺪی ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺪﻧﯽ اﺳﺖ. در ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ دﻟﯿﻞ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﭘﺬﯾﺮی ازﻫﺮ دو ﻧﻈﺎم ﺣﻘﻮﻗﯽ روﻣﯽ و ﻧﻈﺎم ﻓﻘﻬﯽ، ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺪﻧﯽ، ﺣﺎوی ﺗﺮﮐﯿﺒﯽ ﻧﺎﻫﻤﮕﻮن ازﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻘﺾ ﺗﻌﻬﺪ و ﻧﻘﺾ ﺣﻖ ﻣﯽ ﺑﺎﺷﺪ. رﻫﺎﯾﯽ از اﯾﻦ ﺗﻀﺎد و ﻧﺎﻫﻤﮕﻮﻧﯽ ﻣﺴﺘﻠﺰم اﺗﺨﺎذ ﺗﺼﻤﯿﻢ ﻗﻄﻌﯽ ﻣﺒﻨﯽ ﺑﺮ اﻧﺘﺨﺎب ﯾﮑﯽ از دو روﯾﮑﺮد ﻓﮑﺮی اﺳﺖ .در اﯾﻦ ﻣﯿﺎن ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﻣﯽ رﺳﺪ روﯾﮑﺮد ﻣﺒﺘﻨﯽ ﺑﺮ ﻣﻮﺟﺒﺎت ﻧﻘﺾ ﺣﻖ در ﻧﻈﺎم ﻓﻘﻬﯽ ﺑﻪ وﺟﻪ ﺑﻬﺘﺮی ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﭘﺎﯾﻪ ﮔﺬار ﺳﺎﺧﺘﺎر ﻣﺴﺌﻮﻟﯿﺖ ﻣﺪﻧﯽ در ﺣﻘﻮق اﯾﺮان ﺑﺎﺷﺪ.
Concept of delict(Tort) in Roman Law on the base of Deontology as a ethical theory is recognized in the concept of breach of first Duty and structure of category in this legal system is formed on the base of Obligation and Responsibility as a secondary of breach of first Obligation.in contrast in Common Law and Jurisprudence، concept of Tort in accordance to ethical theory of teleology is difinited as breach of Right.in Jurisprodence، delict doesn’t recognize as source of structure of tort law but Causes of Violence of right is source of structure of tort law . In law of Iran ، because of iffecting of Roman law and Jurisprodence ، Tort Law structure has antithetic mixture of Breach of Duty and Violence of Right . resolving this problem involves final choosing one of perspectives. It seems Jurisprodential perspective that is based violence of Right،is appropriate for Establishing of iran structure of tort law.
خلاصه ماشینی:
"اما از طرف دیگر پذیرش موجبات متکثر ضمان در قانون مدنی تحت عناوین غصب ، اتلاف ، تسبیب و استیفاء و در قانون مجازات اسلامی تحت عنوان جنایات ، مبین تایید ساختار نتیجه گرا و حق محور نظام فقهی است که در آن خطا به مثابه نقض تکلیف پیشین ، اصولا مبدا آغازین طبقه بدنی مسئولیت مدنی نیست بلکه نقض حق در اثر یکی از اسباب یا موجبات ضمان (اعم از خطا یا غیر آن )، مبدا آغازین طبقه بندی مسئولیت مدنی محسوب می شود.
اما در نظام فقهی بر خلاف حقوق رومی و کامن لا، خطا، مبدا آغازین مسئولیت مدنی محسوب نمی شود بلکه موجبات ضمان ، به شکل فهرستی متعدد از عناوین متکثر ناقض حق ، مبدا آغازین ساختار طبقه بندی مسئولیت مدنی است که به مانند کامن لا بر اساس کثرت در انواع حق های مورد احترام (نظیر نفس یا مال ) می باشد..
Pollock, The Law of Torts, 6th edn (London, Stevens and Sons, Eleventh Edition 1920 Edwards-Linda-Edwards-Stanly/Kitly Wells-Patricia-Tort Law-Delmar Cengage L:earning-2012 Kenneth W Simons-Deontology, negligence, tort, and crime-University of California-1996 Tunk-Andre- Encyclepedia of comparative law-Torts- chapter one- introduction- Martinus nijhoff publishers Descheemaeker- Eric - The Division of Wrongs: A Historical Comparative Study- Oxford University Press-2009 Tunc_Andre- A Codified Law of Tort - The French Experience- Louisiana Law Review-vol 39 La. L.
(1979 Tomlinson- Edward A- Tort Liability in France for the Act of Things: A Study of Judicial Lawmaking- Louisiana Law Review- Volume 48|Number 6- July 1988 Birks-peter-Concept of civil wrongs from:Philosophical foundations of tort law- Oxford university press-1995 Eric Descheemaeker - The Roman Division of Wrongs: A New Hypothesis- University of Edinburgh - School of Law- February-2012 Cooke John (2011), Law of Tort, pearson."