چکیده:
شناخت قرائت صحیح قرآن کریم از میان قرائتهای مختلف نه تنها به عنوان یک بحث نظری در علوم قرآنی، بلکه به عنوان یکی از مبانی تفسیر قرآن کریم دارای اهمیت است. در میان رویکردهای متفاوتی که نسبت به قرائتهای مختلف مطرح است امروزه دیدگاه رواج تاریخی روایت حفص از قرائت عاصم از شهرت بیشتری در میان امامیه برخوردار شده و این درحالی است که پیشینه این دیدگاه از صد سال فراتر نمیرود. بر اساس این باور، قرائت حفص یگانه قرائت صحیح از قرآن است که به صورت متواتر از پیامبر اکرم (ص) روایت شده و همواره در طول تاریخ بین مسلمانان در سراسر بلاد اسلامی رواج داشته است. این پژوهش با تبیین ادله باورمندان این نظریه، به نقد و ارزیابی این ادله پرداخته و به این نتیجه میرسد که ادله ارائه شده، ناتمام بوده و نه تنها هیچگونه شاهد تاریخی برای اثبات این دیدگاه یافت نمیشود بلکه شواهد متعدد تاریخی آن را ابطال میکند.
Recognition of real recitation of Quran among distinct recitations is not only a theoretical issue in Quranic sciences but also it is considered as one of the foundations in the interpretation of the Quran and is influential in other fields of study for examples jurisprudence, theology and the sciences affected from the Quran. In spite of different approaches to various recitations including the seven recitations, today the viewpoint of historical prevalence of Haf's narration from Asim is more popular in Twelver Shiism, though its history does not extent more than one century. According to this opinion, Haf's narration is the sole correct recitation of the Quran which is narrated from The Prophet numerously and has been prevalent among Muslims throughout history. In this article through explaining the reasons of the famous viewpoint and evaluating it, the author concludes that not only the reasons are not sufficient and there is no historical proof to corroborate it but there are a large number of them invalidate it.
خلاصه ماشینی:
3. ادلۀ دیدگاه رواج تاریخی قرائت عاصم به روایت حفص باورمندان به رواج تاریخی روایت حفص از قرائت عاصم در سراسر بلاد اسلامی، بر این عقیدهاند که قرآن با همان قرائت نازل شده از جانب خداوند متعال بر پیامبر اکرم(ص)، در طول تاریخ رواج داشته و عواملی از قبیل ابتدائی بودن خط و فقدان مصاحف اولیه از نقطه و اعراب تنها منجر به ایجاد قرائتهای شخصی و نادر شده بدون آنکه به قرائت رایج بین مردم لطمهای بزند چرا که این قرائات مورد اعتنای عموم جامعۀ اسلامی نبوده است (بلاغی، 1420، ج1، ص29).
به هر حال از آنجا که پایه و اساس تمام ادلۀ ذکر شده، باور به وجود قرائت واحدی در طول تاریخ، از دورۀ پیامبر اکرم (ص) تا عصر حاضر میباشد لازم است در مقام نقد این ادله، ابتداء به عنوان پاسخ عام و کلی به ذکر شواهد تاریخی بر عدم وجود قرائت واحد در طول تاریخ پرداخته و بطلان تصور رواج قرائت حفص از عاصم با مستندات تاریخی تبیین شود و سپس پاسخ هر یک از ادله، به صورت خاص ارائه شود.
آنچه به عنوان نقد کلی از ملاحظۀ شواهد و مستندات متعدد تاریخی به دست میآید این است که نه تنها قرائت حفص از عاصم بلکه هیچ قرائت واحدی به صورت مطلق در طول تاریخ رواج نداشته است، چرا که از همان ابتدا پس از رحلت پیامبر اکرم ص، اختلاف قرائت در میان صحابه پدید آمد و در عصر عثمان نیز اقدام به توحید مصاحف، اختلاف قرائت را از بین نبرد بلکه اختلافات موجود در مصاحف عثمانی، خود منشا بوجود آمدن بخشی از اختلاف قرائات شدند (سجستانی، 1423، ص144-158؛ قاسم بن سلام، 1426، ص196-200) که برخی تعداد این اختلافات در مصاحف عثمانی را تا بیش از 50 مورد برشمردهاند (فضلی، 1405، ص100).