چکیده:
دعائم الاسلام نام مجموعهای است حدیثی که مولف آن ابوحنیفه نعمان بن محمد از دانشمندان قرن چهارم است. از ویژگیهای کتاب دعائم الاسلام اشتمال آن بر نقل بعضی منفردات خصوصا در حوزه فقه است که در سایر مجامع حدیثی مانند آن یافت نمیشود، لذا پذیرش و یا طرد روایات دعائم الاسلام اثر غیرقابل انکاری در فرایند استنباط احکام شرعی خواهد داشت. در اعتبار احادیث این کتاب و وثاقت مولف آن اختلافنظر وجود دارد. این کتاب در نزد اکثریت صاحبنظران نمیتواند در شمار دلیل و حجت قرار گیرد، بلکه حداکثر اینکه در نزد تعدادی از آنها بهعنوان مویّد شمرده میشود. مختار نگارنده با گامی نو، امامی و ثقه بودن مولف و اعتبار کتاب بر پایه وثوق به صدور احادیث آن البته با در نظر گرفتن صحت و حجیت ذاتی آن احادیث است. این مقاله بر مبنای یافته فوق بهصورت مستدل و نقد و بررسی اقوال و مستندات رقیب به همراه پاسخ به اشکالات مقدر سامان یافته است
The pillars of Islam are a collection of hadiths on some divisions, especially in the field of Islamic jurisprudence written by Abū Ḥanīfa al-Nuʿmān ibn Muhammad scientist of the fourth century. As it cannot be found in other Hadiths, the acceptance or rejection of the traditions of the pillars of Islam will be irrefutable when there is a need to infer or derive a judgment. There is a controversy on whether these Hadidths are valid or not. Hence, this book was not considered by the majority of Fiqhi scientists as a valid one, just a few of them. The validity of the book is based on the content integrity, trustworthiness and reliability of the writer as well as the authenticity of hadiths which help to produce an innate reliable capacity. The purpose of this study was to investigate the competitor documentations and find answer to the possible problems.
خلاصه ماشینی:
لازم به ذکر است، از آنجایی نگارنده هم رای با محدث نوری بوده و گذشته از امامی بودن و وثاقت قاضی نعمان، روایات دعائم الاسلام وی را نیز معتبر میداند، در این تحقیق بیش از هر چیزی سخنان محدث نوری را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و سعی و تلاش وی، در نقد و بررسی اقوال و مستندات رقیب و پاسخ به اشکالات مقدر میباشد.
ولی پذیرفتن این مطلب در ذکر نکردن نام اسماعیل و فرزندان وی، به راحتی ممکن نیست، زیرا تالیف کتابی چون دعائم الاسلام که به دستور خلفای فاطمی به عنوان مرجع و منبع شریعت اسماعیلیه، توسط قاضی نعمان تالیف شده است، طبیعتا مقتضی آن است که عقاید انحصاری اسماعیلیه در رابطه با امامت یعنی یاد نمودن نامی از اسماعیل که به عنوان وجه امتیاز این فرقه از سایر فرق شمرده میشود، در این کتاب، خصوصا در بحثهایی نظیر اثبات امامت و یا در مقام دعا آورده شود، چرا که این یاد نمودن، مقتضای مرجع بودن این کتاب برای اسماعیلیه است.
لذا هیچ یک از مناقشات بر اعتبار کتاب دعائمالاسلام در مقام تحقیق صحیح به نظر نمیرسد، بهطوری که حتی آیتالله اراکی پس از مطرح نمودن تعدادی از مناقشات بر این کتاب و نقد آنها و پس از بیان شواهد وثاقت قاضی نعمان و اعتبار کتاب دعائمالاسلام وی، در پایان سخنان خود مینویسد: «با توجه به مطالب فوق، روشن میشود که نسبت این مذهب انحرافی به صاحب کتاب دعائمالاسلام که از علمای جلیلالقدر شیعه است، افترایی بزرگ است، چرا که کتاب وی بر طریق علمای امامیه تالیف شده و حتی میتوان گفت یکی از بهترین کتبی است که به عنوان منبع مراجعه مسائل فقه امامیه با نظم و شگرد خاصی به صورت دقیق تالیف و تدوین شده است.