چکیده:
نماز گزاردن به صورت دایرهای پیرامون کعبه معظّمه یا همان نماز استدارهای در جماعت، از مسائلی است که مشروعیت و عدم مشروعیت آن از منظر فقه مذاهب اسلامی چندان هویدا نیست؛ زیرا تحقیقی موسّع و یکپارچه در این باره صورت نگرفته است. ازاینرو پرسش از حکم نماز استدارهای در مسجدالحرام از منظر فقه اسلامی، مسئلهای است که نیازمند کاویدن تا مرحله پاسخی درخور است. سیره مسلمانان و عدم ردع حضرات معصومین: با رعایت شرایط ملحوظ در نماز جماعت، از جمله دلائلی است که به این کیفیت از نماز جماعت پیرامون کعبه معظمه مشروعیت میبخشد. این تحقیق با هدف شناخت اقوال و انظار فقهای مذاهب اسلامی و حدود و ثغور ادله و تبیین وظیفه و تکلیف مسلمانان در نماز استدارهای در جماعت انجام شده و نیل به این مقصد در سایه توصیف و تحلیل گزارههای فقه مذاهب اسلامی با گردآوری دادههای کتابخانه میسّر است که نتیجه آن، مشروعیت نماز جماعت حول کعبه معظمه با یک امام جماعت و به صورت دایرهوار خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
از طرف دیگر نقل اجماع علمی از سوی شهید اول=، که در قرن هشتم (م786) میزیسته، بسیار حائز اهمیت است؛ چه اینکه گفتیم قبل از آن دوران، در سفرنامهها حکایت شده که چهار نماز جماعت به امامت نماینده ائمه چهارگانه اهل سنت در مسجدالحرام اقامه میشد و در نماز جمعه، همه با هم یک نماز اقامه میکردند و شهید= با علم به عملکرد مسلمانان در روزگار خویش و قبل از آن، مدعی سیره میشود و بزرگانی همچون شیخ انصاری (شیخ انصاری، 1415ق، ج2، ص516)، و دیگران (حائری، 1404ق، ص480)، که منکر جواز استدارهای خواندن هستند، اصل سیره را پذیرفته و تنها به حجیت آن اشکال گرفتهاند.
مثل این سیره هیچ اثری ندارد و چیزی را افاده نمیکند؛ چون کسانی که استدارهای نماز میخواندند، همان عامه بودند؛ نه شنیدیم و نه جای پیدا کردیم که اداره شئون و امور مسجدالحرام از دوران گذشته، حتی زمان معصومین:، تا به حال به دست خاصه بوده باشد [تا عملکرد آنها مورد ارزیابی قرار گیرد] و اقامه جماعت استدارهای حول کعبه از امامان معصوم: و پیروانشان نقل نشده است؛ چه رسد به استقرار سیره آنها.
اشتراط خلفیت مأموم نسبت به امام از برخی روایات، همچون صحیح محمد بن مسلم از امام باقر7 یا امام صادق7 که فرموند: «الرجلان یؤم أحدهما صاحبه یقوم عن یمینه، فإن کانوا أکثر من ذلک قاموا خلفه» (حرعاملی، 1409ق، ج8، ص341) به دست میآید که مأموم باید پشت امام جماعت باشد و این در حالی است که نماز استدارهای حول کعبه، فاقد این شرط است؛ چه اینکه برخی از مأمورین پشت امام نیستند؛ بلکه تقدم مأموم بر امام رخ میدهد.